________________
(૬૦)
ધર્મરત્ન પ્રકરણ.
| મુલાઈ–વૃદ્ધ માણસ પરિપકવ બુદ્ધિવાળો હોય છે, તેથી તે પાપના આચરણમાં પ્રવતજ નથી. તેમજ વૃદ્ધને અનુસરનાર પણ તેજ હોય છે. કારણકે ગુણે સંગતિથી પ્રાપ્ત થાય છે.
ટીકાથ – વૃદ્ધ-મેટીઉમ્મરવાળે પરિણુતબુદ્ધિ-પરિપકવ મતિવાળે એટલે પરિણામે સુંદર મતિવાળો હોય છે, તેથી તે પાપાચારમાં–અશુભ કાર્યમાં પ્રવર્તતો જ નથી. કારણકે તે યથાર્થ રીતે વસ્તુતત્ત્વને જાણે છે. અહીં એક ઉદાહરણ છે કે –“એક રાજાને બે પ્રકારના મંત્રીઓ હતા. એક જુવાન અને બીજા વૃદ્ધ. તેમાં જુવાન મંત્રીઓ રાજા પાસે નિરંતર બેલતા હતા કે –“આ વૃદ્ધ મંત્રીઓ બુદ્ધિથી ભ્રષ્ટ થયેલા છે, તેથી તેઓ સારી રીતે મંગ-વિચાર કરી શકતા નથી, માટે એએની શી જરૂર છે? અમે જ મુખ્ય છીએ.” એકદા તેમની પરીક્ષા કરવા માટે રાજાએ કહ્યું કે-“જે માણસ મારા મસ્તક પર પગની પાનીનો પ્રહાર કરે તેને શે દંડ કરો જેઈએ?” જુવાન મંત્રીઓ બેલ્યા–“એમાં શું વિચારવાનું છે? તેના શરીરના તલ તલ જેવડા કકડા કરવા જોઈએ. અથવા પ્રદીપ્ત અગ્નિમાં તેને નાંખવો જોઈયે” પછી રાજાએ તે જ પ્રશ્ન વૃદ્ધ મંત્રીએને પૂછયે, ત્યારે તેઓએ એકાંતમાં જઈ વિચાર કર્યો કે “કીડા વિલાસમાં પ્રધાન એવી મહારાણીજ આવું કાર્ય કરી શકે, માટે તેની તો પૂજાજ કરવી એગ્ય છે. આ અર્થ જ કહેવા લાયક છે. ” એમ નિશ્ચય કરી તેઓએ રાજાને ઉત્તર આપ્યો કે–“જે મનુષ્ય આવું મહા સાહસ કરે તેના શરીરને મસ્તકથી તે પગ સુધી સુવર્ણ અને રત્નના અલંકારોવડે શણગારવું જોઈયે” તે સાંભળી તુષ્ટમાન થયેલા રાજાએ કહ્યું કે –“તમે બરાબર જાણ્યું. પછી આ વૃદ્ધ મંત્રીઓ સત્ય વાતને જેનારા છે એમ ધારી રાજાએ તેઓને જ પ્રમાણરૂપ કર્યો.” વૃદ્ધો અહિતના હેતુમાં પ્રવર્તતા નથી. તેથી જે વૃદ્ધોને અનુસરનારા હોય છે એટલે કે તેમના મત પ્રમાણે ચાલનાર હોય છે તે વૃદ્ધાનુગ કહેવાય છે. તે પણ તેજ રીતે પાપમાં પ્રવર્તતો નથી.શાથી પ્રવર્તતે નથી?
