________________
( ૧૫૮ )
ધર્મરત્ન પ્રકરણ.
મૂલાઈ —ભાવશ્રાવક ઉપશમના જ વિચારવાળા હેાય છે. કારણ કે તે રાગદ્વેષથી ખાધા પામતા નથી. પરંતુ મધ્યસ્થ અને હિતાર્થી હાવાથી તે સવ થા કદાગ્રહના ત્યાગ કરે છે.
ટીકા ઉપશમ એટલે કષાયને અનુદય, તેજ સાર--પ્રધાન છે એમ ધર્માદિકના સ્વરૂપના જે વિચાર કરે તે ઉપશમસાર વિચારવાળા ભાવશ્રાવક હૈ!ય છે. શીરીતે તે એવા હેાય ? તે ઉપર કહે છે— કારણ કે તે ભાવશ્રાવક વિચાર કરવાથી રાગદ્વેષવડે ખાધા પામતા નથી—પરાભવ પામતા નથી. તે આ રીતે —“ મે ઘણા લેાકેાની સમક્ષ અમુક પક્ષ અંગીકાર કર્યા છે, અને ઘણા લેાકેાએ તેને પ્રમાણરૂપ માન્યા છે, તે હવે મારા આત્માને હું જ કેમ અપ્રમાણુ રૂપ કરૂ' ? ’’ આ પ્રમાણે વિચાર કરીને તે ( ભાવશ્રાવક ) પેાતાના પક્ષના રાગવડે પરાભવ પામતા નથી. તથા “ મારા પક્ષને કૃષિત કરવાથી આ મારી શત્રુ છે તેથી હું લેાક મધ્યે તેના તિરસ્કાર કરૂં. ” એમ વિચારી તેના સામા ખેટા દૂષણે ઉઘાડાં કરવાં, તેને ગાળા દેવી વિગેરે પ્રવૃત્તિના કારણરૂપ દ્વેષે કરીને પણ તે પરાભવ પામતા નથી. પર`તુ મધ્યસ્થ એટલે સત્ર તુલ્ય ચિત્તવાળા અને હિતકામી એટલે હિતની જ અભિલાષાવાળા તે ભાવશ્રાવક સ્વપરના ઉપકારને ચ્છતા હેાવાથી મધ્યસ્થ અને ગીતાર્થ ગુરૂના ઉપદેશે કરીને સર્વથા પ્રકારે અસદ્ ગ્રાહના—કદાગ્રહના ત્યાગ કરે છે. કહ્યું છે કે—“ માહરૂપી મેટા સાગરને તરીને પણ તથા તીરની સમીપે પ્રાપ્ત થયા છતાં પણ જીવ કદાગ્રહ રૂપી *ગ્રાહ વડે ઉન્માર્ગે લઇ જવાય છે. ’ અહીં ગે!ષ્ટામાહિલ અને રાહુગુપ્ત વિગેરેનાં દષ્ટાંતા જાણી લેવાં.
તથા—
भावेंतो अणवरयं, खणभंगुरयं समत्थवत्थूणं ।
संबद्धोऽवि धरणाइसु, वज्जइ पडिबंधसंबंधं ॥ ७४ ॥
',
* હાથી જેવા બળવાન પશુને પણ પાણીમાં બળાત્કારે ખેંચી જવાનુ સામર્થ્ય ધરાવનાર જળચર પ્રાણી.
