________________
(૯૮)
ધર્મરત્ન પ્રકરણ. તથા સવિકાર વચને–ચંગાર રસવાળાં વચને અવશ્ય રાગરૂપી અગ્નિને ઉદ્દીપન કરે છે. કહ્યું છે કે–“જે કથા સાંભળવાથી મનમાં કામની ઉત્પત્તિ થાય, તેવી કથા સાધુએ કે શ્રાવકે કરવી નહીં. આ ઉપલક્ષણથી એમ પણ સમજવું કે છેષરૂપી અગ્નિ પણ જેનાથી પ્રગટ થાય તેવી કથા કરવી નહીં. દ્વેષાગ્નિ પ્રગટ કરનારાં પણ કેટલાંક વચને હોય છે, જેમકે કહ્યું છે કે—કેઈના મર્મ, કર્મ અને જન્મ આ ત્રણ કદાપિ પ્રગટ કરવાં નહીં. કારણ કે મર્મ અને કર્મથી વિંધાયેલો માણસ મરે છે, અથવા મારે છે.” તથા બાળ જનની કીડા પણ મેહનું-અજ્ઞાનનું ચિન્હ છે. કારણ કે તેમાં અનર્થદંડની એટલે ફેગટ પાપના આરંભની પ્રાપ્તિ થાય છે. તથા શુદ્ધ ધર્મવાળાએજિનેશ્વરના મતને અંગીકાર કરનારાએ “અરે દરિ! અરે દાસીપુત્ર!” આવાં કઠોર વચન બેલી આજ્ઞા આપવી, તે ચોગ્ય નથી. કારણ કે કઠેર વચન ધર્મની હાનિ તથા ધર્મની લઘુતા કરનાર છે. તે વિષે કહ્યું છે કે–“કઠોર વચન બોલવાથી એક દિવસના તપને નાશ થાય છે, તિરસ્કાર કરવાથી એક માસને તપ નાશ પામે છે, ગાળો દેવાથી એક વર્ષ તપ નષ્ટ થાય છે, અને માર મારવાથી ચારિત્ર નાશ પામે છે.” ઈત્યાદિક આત વચનથી ધર્મની હાનિ થાય છે. તથા ધર્મની લઘુતા આ રીતે થાય છે–“અહો! આ શ્રાવકે મોટા ધાર્મિક, પરની પીડાને ત્યાગ કરનાર અને બહુ વિવેકી છે કે જેથી આ રીતે બળતા અંગારાના સમૂહ જેવી વાણી બોલે છે.” ઈત્યાદિક કે હાંસી કરે છે. તેમજ–“કેઈ પુરૂષને અપ્રિય વચન કહીયે તો તેઓ ઉલટું બમણું અપ્રિય વચન બોલે છે, તેથી કરીને જે પુરૂષ અપ્રિય વચન સાંભળવા ઈચ્છતો ન હેય તેણે બીજાને અપ્રિય વચન કહેવું નહીં.” તથા–“નિરંતર કઠેર ભાષા બેલવાથી તેને પરિવાર વિરાગી-રાગ રહિત થાય છે, અને પરિવાર વિરાગી થવાથી મનુબોનું પ્રભુપણું-સ્વામીપણું નષ્ટ થાય છે. ” આવા આવા આ લેકમાં જ કઠોર વચન બેલનારને અનર્થોની પ્રાપ્ત થાય છે. જેનોને સર્વથા પ્રકારે કષાયરૂપી અગ્નિનું ઉદ્દીપન કરવું સારું નથી. કહ્યું છે
