________________
(પર)
ધર્મરત્ન પ્રકરણ. અને કરૂણા ઉત્પન્ન કરે તે કારૂણિકી કહેવાય છે. આ કથામાં મુખ્યત્વે કરીને પુત્રાદિકના વિયેગના દુ:ખથી દુઃખી થયેલા માતાદિક સ્વજાએ કરેલા કરૂણું રસમય વિલાપો હોય છે. તે આ પ્રમાણે--“ હા પુત્ર! હા પુત્ર! હા વત્સ ! હા વત્સ ! મને અનાથને તે કેમ મૂકી દીધી? આ પ્રમાણે કરૂણું ઉત્પન્ન કરે તેવા વિલાપ કરતી તે આજે સળગતા અગ્નિમાં પડી. ૫. છઠ્ઠી દશન ભેદની--કુતીથિકના જ્ઞાનાદિકને અતિશય જઈ તેની *લાઘા કરવી તે. જેમકે--ખાદ્ધનું દર્શન (શાસ્ત્ર ) સેંકડો સૂમ યુક્તિઓથી ભરેલું છે. અત્યંત સૂમ બુદ્ધિને કરનારું છે, અને સૂક્ષ્મ પદાર્થોને જેનારાએ તે રચેલું છે, માટે તે દર્શન સાંભળવા ગ્ય છે.' ઇત્યાદિ. આ પ્રમાણે સાંભળવાથી શ્રોતાઓને તે દર્શન ઉપર રાગ-પ્રીતિ થાય, અને તેથી કરીને તેમના સમકિતનો ભેદ-નાશ થાય, માટે તેવી કથા કરવા યોગ્ય નથી. ૬. તથા સાતમી ચારિત્રભેદની–હાલના સમયમાં પ્રમાદની બહાળતા હોવાથી, અતિચારે ઘણુ લાગવાથી અને અતિચારનું પ્રાયશ્ચિત્તને આપનાર આચાર્ય તથા તે પ્રાયશ્ચિત્ત કરનાર સાધુ સાધવીને અભાવ હોવાથી પંચ મહાવ્રતો સંભવતાં નથી, વળી જ્ઞાન અને દર્શન વડે કરીને તીર્થ પ્રવર્તે છે.” એવું વચન હોવાથી જ્ઞાન અને દર્શનના કાર્યોમાં જ આદર કરવો યોગ્ય છે. કહ્યું છે કે--“હાલમાં શધિ ( પ્રાપત્તિ ) છે નહીં, તેમજ તેના આપનાર તથા તે પ્રમાણે કરનાર પણ કઈ દેખાતા નથી. તીર્થ અને જ્ઞાન દર્શનને પ્રગતિમાં મૂકનારા જ નજરે પડતા નથી. માટે જ્ઞાન અને દર્શન કરીને તીર્થ પ્રવર્તે છે.”ઇત્યાદિ. આવી કથા સાંભળવાથી જેણે ચારિત્ર ગ્રહણ કરેલું હોય તે પણ ચારિત્રથી વિમુખ થઈ જાય, તો પછી જે ચારિગ લેવા ઈચ્છતા હોય તે વિમુખ થાય તેમાં શું કહેવું? માટે આવી ચારિત્રને ભેદ કરનારી કથા કદી કરવી નહીં. ૭. આવી અશુભ કથાના સંગવંડે -આસક્તિવડે જેનું મન-અંત:ક રણ કલુષિત--મલિન થયું હોય તેનું વિકરત્ન નાશ પામે છે. (એ
રીતે પ્રથમની સાથે સંબધ કરે.) અહીં તાત્પર્ય એ છે કે--વિક- થામાં પ્રવર્તેલો પ્રાણી પ્રાયે કરીને રાગ દ્વેષવાળે થાય છે, અને તેથી
