________________
પ્રવચન કુશળતું સ્વરૂપ.
(૧૭)
સેવ એગ્ય છે, આ પ્રમાણે ઉત્સર્ગ તથા અપવાદને જાણુને અવસર પ્રમાણે ઉચિત વિધિએ કરીને મુનિ જનને પથ્યાદિક દેવામાં પ્રવતે છે. તે માટે કહ્યું છે કે –“પ્રાશુક અને એષણીય આહાર હોય છતાં પણ તે બીજાથી ઉપહાસ થયેલ હોય, અથવા ખરીદવામાં આવ્યો હોય અથવા દુર્ગધ મિશ્રીત હોય તેવા આહારના આધાકમી દેષ થકી જયણાએ વર્તવું." ઇત્યાદિ. એક સાથે બે કુશળતા કહેવાથી ત્રીજી અને ચેથી કુશળતા કહી. ૩. ૪. તથા ભાવ એટલે નિશ્ચયવાળે પરિણામ તેને વિષે કુશળતા આ પ્રમાણે–વિધિસાર એટલે જેમાં વિધિજ પ્રધાન છે એવા દેવવંદન, ગુરૂવંદન, અને દાનધર્મ વિગેરે સર્વ ધર્મના અનુષ્ઠાનમાં હમેશાં પક્ષપાત એટલે બહુમાન ધારણ કરે. ભાવાર્થ એ છે જે-વિધિ પ્રમાણે ક્રિયા કરનાર અન્ય જનને બહુ માને-તેની પ્રશંસા અનુમોદનાદિક કરે, તથા પોતે શક્તિ પ્રમાણે વિધિપૂર્વક પ્રવૃત્તિ કરે. શક્તિ ન હોય તોપણ ક્રિયાનુષ્ઠાનના મારથ ત્યાગ ન કરે. આ રીતે કરવાથી પણ તે આરાધક જ કહેવાય છે, આ પ્રમાણે નિશ્ચય નયને અભિપ્રાય છે. તે વિષે આગમમાં કહ્યું છે કે “જેઓએ સમગ્ર ગણિપિટક (બાર અંગ) ને સાર ખેંચી કાઢયો છે, તથા જેઓ નિશ્ચય નયને અવલંબન કરનારા છે, તે મુનિઓ પરિણામ ( મનના ભાવ) ને જ પરમ રહસ્યરૂપ અને પ્રમાણભૂત માને છે, તેથી કરીને બુદ્ધિમાન પુરૂષે સર્વ પ્રયત્ન કરીને નિરંતર પરલેકના હિતને માટે ગુરૂના યોગ થકી શુદ્ધ ભાવ ધારણ કર.” આ પ્રમાણે કરનાર શ્રાવક ભાવકુશળ કહેવાય છે. ૫. તથા દેશ એટલે સારી સ્થિતિવાળો કે નબળી સ્થિતિવાળો વિગેરે, કાળ એટલે સુકાળ કે દુષ્કાળ વિગેરે, ગાથામાં આદિ શબ્દ છે તેથી દ્રવ્ય એટલે સુલભ કે દુર્લભ વસ્તુ વિગેર અને ભાવ એટલે હર્ષયુક્ત કે ખેદયુક્ત વિગેરે આ પ્રમાણે દેશ, કાળ, દ્રવ્ય અને ભાવને એવા ગીતાર્થના વ્યવહારને જે જાણે, એટલે કે-ઉત્સર્ગ અપવાદને જાણનાર, મૈરવ લાઘવના જ્ઞાનમાં નિપુણ અને દેશ, કાળ તથા ભાવને આશ્રીને પ્રવૃત્તિ કરનારા ગીતાએ જે વ્યવ
