________________
(૪) .
ધર્મરત્ન પ્રકરણ તે ધર્મજ સમગ્ર અનર્થોને નાશ કરવામાં હેતુભૂત હોવાથી તથા કલ્યાણના સમૂહને કરનાર હોવાથી રત્નરૂપ છે. તે ધર્મરત્નની જેઓ પ્રાર્થના કરે તેઓ ધર્મરત્નના અથીઓ કહેવાય છે. આવા ધર્મ ત્નના અથી જન-લોકેને હું આવું છું. શું આપું છું ? કે જે ઉપદેશ કરાય તે ઉપદેશ કહેવાય છે. એટલે હિતની પ્રવૃત્તિને હેતુરૂપ વચનને વિસ્તાર, તેને હું કરું છું. વર્તમાન તીર્થના સ્વામી શ્રી મહાવીર પ્રભુને નમસ્કાર કરી ધમાંથી જનેને હું ઉપદેશ આપું છું. આ પદની ઘટના થઈ. તેને ભાવાર્થ આ પ્રમાણે છે–પૂર્વકાળને (ભૂતકાળને) જણાવનાર, ઉત્તર (પછીની) ક્રિયાનું આકર્ષણ કરનાર અને સ્યાદ્વાદરૂપી સિંહનાદને સંવાદ કરનાર નવા ( નમીને ) એ પદે કરીને એકાંત નિત્ય વસ્તુને માનનાર તથા એકાંત ક્ષણિક વસ્તુને માનનાર વાદીરૂપી મૃગલાઓનું મુખ બંધ કરાય છે. કારણ કે એકાંત નિત્ય અથવા એકાંત ક્ષણિક (અનિત્ય) કર્તા બે કિયા કરવાને સમર્થ થઈ શકતું નથી. કેમકે કિયાનો ભેદ હોવાથી કર્તાને પણ ભેદ હોય છે. તેથી કરીને બીજી ક્રિયા કરતી વખતે કર્તાના અનિત્યપણાને અને અભાવપણને પ્રસંગ આવવાથી બન્ને મતને પરાભવ થાય છે. (એટલે કે જે આત્મા એકાંત નિત્ય હોય તે એકીવખતે સર્વ કિયાઓ થઈ જવી જોઈએ, નહીં તે તે બીજી ક્રિયા કરતી વખતે અનિત્ય થશે. અને જે આત્મા એકાંત ક્ષણિક હોય તે પહેલા ક્ષણની ક્રિયા કરનાર આત્માને નાશ થયે, તે બીજી ક્રિયા શી રીતે કરી શકે ?) “ પુરનgÉ–“સમગ્ર ગુણરત્નોના કુલગ્રહરૂપ’ આ પદે કરીને સમસ્ત સુર, અસુર અને મનુષ્યના નાયકોને વિષે પણ ભગવાનનું પ્રધાનપણું–મુખ્યપણું કહ્યું. ( અર્થાત્ તે સર્વેથી પ્રભુ શ્રેષ્ઠ છે.) કેમકે તે સુરાદિકમાં કઈને કઈક પણ ગુણ નહીં હોવાથી સકલ શબ્દની પ્રવૃત્તિ લાગુ પડતી નથી. તથા “ જિનવરું ? –“નિર્મળ કેવળ જ્ઞાનવાળા” આ પદે કરીને ભગવાન જ્ઞાનના અતિશયથી યુક્ત છે અને સત્ય અર્થને કહેનાર છે એમ કહ્યું. કેમકે તે
