________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મંગળઃ અનુબંધ ચતુષ્ટય ) ચોરી એ અહિત પ્રવૃત્તિ છે એટલે એમાં પ્રવૃત્તિ કરવા અધ્યવસાયથી શુભ કર્મ બંધાય, પરંતુ અશુભકર્મનો જનારને પોલિસ લગભગ અથડાતી જ નથી. કારણ કે ક્ષય શી રીતે થાય? આ ચોરી કયાંય કરતા હોય ત્યારે પોલિસ કદાચ ઉક કર્મક્ષય આ રીતે, કે શુભ અધ્યવસાયમાં ૩ વિનરૂપે આ રસ્તે ફરતી આવી હોય તો ય તે બીજી તત્ત્વ છે, - આશ્રવ, સંવર અને નિર્જરા (૧) શુભ બાજ જ વળી જતી હોય એવું દેખાય છે. યાત્રાસંઘ અધ્યવસાયમાં શુભ મનોયોગ છે, અને યોગ એ કાઢવો હોય તો કેટલાય વિઘ્ન ઉભા થશે, પણ આશ્રવ છે, આવથી કર્મ બંધ થાય, એ હિસાબે શુભ પિકનિક પાર્ટી યોજવી છે, તો વિપ્ન નહિ નડે.
મનોયોગથી શુભ કર્મ બંધાય. (૨) શુભ મનોયોગથી આ સચવે છે કે સારાં કામમાં સો વિઘ્ન. આ અશુભ મનોયોગ-આશ્રવનો નિરોધ થાય તેથી અશુભ યોગદષ્ટિ-પ્રકરણની રચના પણ શ્રેય કાર્ય છે. કેમકે કર્મ બંધાતા અટકે, તેમજ (૩) શુભ અધ્યવસાય એ એ સમ્યજ્ઞાનનું કારણ છે. શ્રેયકાર્ય છે કે જેનાથી અશુભ મનોવૃત્તિનો સંક્ષેપ, તથા મનની સંલીનતારૂપ આત્માનું હિત થાય, દા.ત. જ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્ર-અને બાહ્ય તપ છે, તેમજ અનુપ્રેક્ષા સ્વાધ્યાયરૂપી ચારિત્ર અંતર્ગત અહિંસાદિ ક્ષમાદિ ભાવો, દર્શન આભ્યન્તર તપ છે, તેથી કર્મની નિર્જરા થાય એ અંતર્ગત જિનભકિત આદિ...આ બધા આત્માનાં સહજ છે. હિત છે. એની પુષ્ટિ કરે એ શ્રેયકાર્ય છે. આ શાસ્ત્ર
ગ્રંથપ્રારંભે અનુબંધ -ચતુષ્ટય:જ્ઞાનસમ્યજ્ઞાનની પુષ્ટિ કરનારું છે, માટે શ્રેયોભૂત
ગ્રન્થના પ્રારંભે એકલું મંગળ કરવાથી ન નભે, કાર્ય છે. તેથી એમાં વિપ્ન યાને અંતરાય કર્મ હોય તો તેનો નાશ કરવો જોઇએ. એટલા માટે અહીં વીર
પરંતુ (૧) પ્રસ્તુત શાસ્ત્ર કયા પ્રયોજનથી રચાયું છે?
(૨) શાસ્ત્રમાં કયા વિષયનું પ્રતિપાદન છે? (૩) આ ભગવાનના ગુણોની સ્તુતિપૂર્વક પ્રભુને નમસ્કાર
શાસ્ત્ર ભણવાનો અધિકારી કોણ? તેમજ (૪) આ કરાય છે, અને તે મંગળ છે. મંગળથી વિનો નાશ
શાસ્ત્રને કોઈ સાથે સંબંધ છે કે રચનારની પોતાની પામે છે.
| ઉન્મેક્ષાકલ્પનાનું સર્જન છે ? એ બધું પણ શાસ્ત્રના મંગળથી વિદનનાશ શી રીતે થાય?
પ્રારંભે બતાવવું જોઇએ. એટલે શ્લોકમાં આ રીતે, કે મંગળરૂપે દેવાધિદેવને સ્તુતિ વંદના પ્રયોજનાદિનું પ્રતિપાદન કર્યું, અને તે વિચારપૂર્વક કરાય એટલે ચિત્તમાં શુભ અધ્યવસાય ઊભા થાય છે, કરનારાઓ આ શાસ્ત્રના અધ્યયન પ્રવૃત્તિ કરે એ અને શુભ અધ્યવસાયની તાકાત છે કે, અશુભ માટે જરૂરી છે. વાત વ્યાજબી છે કે, અવિચારી કામ અધ્યવસાય અશુભ ભાવથી ઉપાર્જેલા વિદ્ધ અંતરાય કરનારા તો આંધળિયા કરનારા હોય, એમને તો કોઈ વગેરે અશુભ કર્મ તોડી નાખે. કેમકે "પરિણામે પણ કામમાં પ્રવૃત્તિ કરવી તે કરવી, પણ એ પહેલાં બંધ' અર્થાતુ “આત્માના જેવા શુભ યા અશુભ શા કારણે ? શું પરિણામ? શો વિષય? શું પ્રયોજન ? ચિત્ત-પરિણામ હોય તેવાં તેવાં શુભ યા અશુભ કર્મ વગેરે કશું જાણવાની જરૂર જ એમને લાગતી નથી; બંધાય” આ નિયમ છે, એટલે અશુભ કર્મોનો બંધ જો પરંતુ કોઈ કામમાં પ્રેક્ષાપૂર્વકકારી એટલે કે અશુભ ચિત્ત-પરિણામોએ કરાવ્યો, તો સ્વાભાવિક છે વિચારપૂર્વક પગલું માંડનાર તો આ બધું જુએ કે કે શુભ ચિત્ત-પરિણામ શુભ પ્રશસ્ત પવિત્ર પ્રસ્તુત શાસ્ત્ર રચવાનું પ્રયોજન શું? વિષય શો? અધ્યવસાય એ અશુભ કર્મોનો ક્ષય કરાવે. આ વગેરે. કહ્યું પણ છે, હિસાબે મંગળથી અશુભ કર્મની અન્તર્ગત અંતરાય
| સર્વચૈવ હિ શાસ્ત્ર' બધા જ શાસ્ત્રનું વિપ્નનો નાશ થાય.
અથવા કોઇ પણ કાર્યનું ય જયાં સુધી પ્રયોજન ન પ્ર- “પરિણામે બંધ'ના હિસાબે તો શુભ બતાવાય ત્યાં સુધી એને કોણ હાથમાં લે છે ? તેમ
For Private and Personal Use Only
