________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ગંભીર આશય એટલે?)
(૧૬૧
એવી હલકી ગતિનો ભય લાગે, ને પરદોષ જોવાનો આગ્રહોને વળગ્યા રહેવાનું નહિ, એની મારે ગુલામી આગ્રહ છોડી દેવાય. વળી બીજાના દોષ હલકાઈ નહિ. પરંતુ આ મૈત્રીભાવ આદિ ચાર શભ ભાવને જ વગેરેનો વિચાર એ કાળો વિચાર છે, અને પરનાં વળગ્યા રહેવાનું, એની જ મારે પરતંત્રતા.” આનું સારાનો વિચાર એ ઊજળો વિચાર છે.
નામ મૈત્રી આદિની પરતંત્રતા મન પર લીધી. કાળો વિચાર મન કાળું કરે, ઉજજવળ હવે અહીં ગ્રંથકાર ટીકામાં એનું ફળ બતાવતાં વિચાર મનને ઊજળું કરે.”
કહે છે. તો શા સારુ બીજાના દોષ જોઈ પોતાના મનને (टीका) मैत्र्यादिपारतन्त्र्येण गंभीरोदाराशयत्वात्' કાળું કરવું ?” આ શુદ્ધ બોધ હોય તો સહેજે પરદોષ અર્થાતુ જીવ મૈત્રી આદિ ભાવોને પરતંત્ર જોવાનું બંધ કરી, એની ઉપેક્ષા થાય.
બનવાથી એ ગંભીર અને ઉદાર આશયવાળો બની વાત આ છે, કે ઉપરની સ્થિરાદિ ચાર જાય છે. “આશય” એટલે મનનો અધ્યવસાય, યોગદષ્ટિમાં સમ્યગુદર્શન છે, શુદ્ધ બોધ છે. તેથી મનનો ભાવ, મનનું વલણ, મનની પરિણતિ. એ અસદુ આગ્રહો નિવૃત્ત થાય છે. એનો ત્યાગ કરવામાં ગંભીર અને ઉદાર બની જાય છે. આવે છે. તેથી મૈત્રી-કરુણા-પ્રમોદ-ઉપેક્ષાભાવનું પારતંત્ર્ય આવે છે. મન નક્કી કરે છે કે “મારે અસદ્
ગંભીર આશય એટલે? ગંભીર આશય એટલે મનનું ગંભીર વલણ, જ ધ્યાન દે. દા.ત. કોઈનાથી ઉતાવળે ભૂલથી એટલે કે,
બોલાઈ ગયું કે “ગાડી આગળ, ઘોડો પાછળ,” તો એ (૧) વસ્તને ઉપલકિયા દૃષ્ટિથી નહિ, પણ સાંભળીને હસવા ન લાગે કે, “હેં હેં ! જુઓ ભાઈ ઊંડાણથી જોવાનું વલણ. દા.ત. ધંધામાં પૈસા બોલ્યા !' કેમકે એવી કોઈક ઉતાવળે ભૂલ એ મામુલી ગુમાવ્યા તો ત્યાં એમ ન જુએ કે ફલાણાએ ઊંધી વસ્તુ છે, એને શી મન પર લેવી ? એમ દિલની સલાહ આથી તેથી પૈસા ગયા; પરંતુ એમ જુએ કે, ગંભીરતા રાખી હસે નહિ. અથવા
મારે અશુભ કર્મનો ઉદય થયો લાગે છે. તેથી અવળી (૩) ગંભીર એટલે બીજાના દોષ કે ગુપ્ત વાત સલાહે ચાલવાનું ને આ પૈસા ગુમાવવાનું થયું.' વાત પેટમાં ઉતારી દેનાર, પરંતુ બહાર કોઈને ન કહેનાર. તો સાચી જ છે, ભલે સામાએ ઊંધી સલાહ આપી પણ દા.ત. ગુરુઓ આગળ ભવી જીવો ભવ-આલોચના પોતે માની કેમ? કહો, પોતાના અશુભ કર્મે મનાવી. કરે છે; અને ગુરુ એવા ગંભીર હોય છે કે એ કોઈને ય, આમ ગંભીર દૃષ્ટિથી પોતાના કર્મનો વાંક જુએ તો પોતાના અતિ નિકટના અંગત શિષ્યને પણ, કહેતા પછી સહેજે મનને થાય કે લાવ ત્યારે,
નથી. એટલું જ નહિ પણ ગુર એ પાપ સેવનાર પ્રત્યે હવે શુભ ભાગ્ય ખૂટયું છે, તો શુભ
પછી પણ એટલું બધું વાત્સલ્ય રાખે છે કે, પેલાને
લાગે કે “ગુર જાણે મારું પાપ ભૂલી ગયા લાગે છે ! ભાગ્ય વધારું.
એમણે એની કશી ગાંઠ વાળી નથી, મનમાં રાખી એ માટે “જિનભકિત, સાધુસેવા, અને ત્યાગ, મૂકયું નથી.” તપ, વગેરે વધુ સારા સેવવા લાગું.” અથવા
શ્રેષ્ઠિપુત્રવિજયનો પ્રસંગ:(૨) ગંભીર આશય એટલે તુચ્છ મામુલી પ્રસંગ આ ગંભીર દિલ જીવનના ચાલુ વ્યવહારમાં ય કે પદાર્થને વજન ન આપે. પરંતુ મહત્ત્વની વસ્તુ પર જરૂરી છે. ધર્મરત્ન પ્રકરણ શાસ્ત્રમાં આવે છે.
For Private and Personal Use Only
