________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૪૪)
(યોગદષ્ટિ સમુચ્ચય વ્યાખ્યાનો ય પાછું કેટલુંક તો આફતોની કલ્પના કરી કરી ગુસ્સો દબાવવા વિચારણાઃચિંતા-સંતાપ થયા કરે. આ તો એક પૈસા અંગે; બાકી
(૧) “ચાલો, આમ તો રસોઈ તૈયાર હોત તો બીજીય કેટલીય બાબતોમાં પુણ્ય-પાપનાં સંમિશ્રણ, સુધાપરીસહ સહવાનો જે સંવરમાર્ગ તે તેથી દુબળી પુણ્યાઇ; એમાં જો નબળું સત્ત્વ તો શે
નહિ, ઝટ જમીને સુધા હટાવી દેત. ત્યારે આ સહેજે બચાય? એ સત્ત્વ નબળું ન પડવા દેવા માટે, ને સત્ત્વ
સહેજે સંવરમાર્ગ આરાધવા મળ્યો, એ સારું થયું, હણાઈ ન જવા દેવા માટે, તત્ત્વષ્ટિ-તત્ત્વપરિણતિ
સહન કરી લો.' જાગતી રાખવી પડે.
અથવા તત્ત્વથી વિચાર આવે કે સત્વ ન હણાય એ માટે શી (૨) આ મારી એકાદ કલાકની ભૂખ નરકના તત્ત્વપરિણતિ?
જીવની જીવનભરની કારમી ભૂખ આગળ શી સત્ત્વની રક્ષા માટે તત્ત્વથી વિચાર કરવો વિસાતમાં છે ? થોડી વાર પછી તો મને ખાવા દા.ત. ભૂખ લાગી, પણ ભોજનની વાર છે. તો મળવાનું જ છે, તો થોડીવાર સુધી સહન કરી લેવા દે, મનને ગુસ્સો આવવા જાય,- “હજી સુધી રસોઇ એમાં સત્વ કેળવવાનો અવસર મળશે. તૈયાર નથી?' પણ ત્યાં તત્ત્વથી વિચાર આ કરાય કે,
ઈદ્રિયનિગ્રહ માટે વિચારણા એમ અનુકૂળ વિષયમાં ઈદ્રિય તણાવા જાય, કલ્પનાથી ઈદ્રાણી જોઈ શકું છું. પરંતુ દા.ત. પરસ્ત્રી પર આંખ ખેંચાવા જાય ત્યાં તત્ત્વથી આ પરસ્ત્રી-પરધન આદિ બધામાં વિચાર આ, કે
જોવા જેવું છે જ શું? (૧) આ જોઈને શું વળવાનું? ઈદ્રિયગુલામી
જોવા જેવું તો હાલમાં વિચરતા મારે સીમંધર પોષાશે, ને એ ગુલામી આગળ પર વધી જશે.
ભગવાનનું સમવસરણ કે ભગવાનની છાવણી છે. જોવાથી સારું કશું મળશે નહિ. માટે નથી જોવું.
કલ્પનાથી એ જોઉં તો મન પ્રસન્ન પ્રશાંત થઈ જાય. (૨) વળી ને જોઉં તો ઈદ્રિય સામે આત્માનું
માટે મૂક અહીંનું જોવાનું.” આમ મન શમી જાય, ને સત્વ અખંડ રહેશે; જોવામાં સત્ત્વ હણાશે, માટે નથી ઈદ્રિયનિગ્રહનું સત્ત્વ વિકસે. જોવું,' એમ ઈદ્રિય વિષય તરફ ખેંચાતી અટકે.
બીજી એક તાત્ત્વિક વિચારણાઓ છે, કે એમ (૩) પરસ્ત્રી, કે પરસંપત્તિ, દા.ત. (૫) દુનિયાના પદાર્થો એ મારા આત્માથી પર કોઇની મોટર બંગલો ઠાઠબંધ કપડા વગેરે જોવા પદાર્થો છે. આંખ ખેંચાતી હોય, ત્યાં તત્ત્વ-વિચાર આવે કે
પ૨૫દાર્થ ઉપર મારો કોઈ અધિકાર નથી. (૪) “આમાં શું જોવાનું છે? જોવું જ હોય તો અધિકાર બજાવવા જાઉં તો હું કર્મનો ગુનેગાર થાઉં કલ્પનાથી આના કરતાં ઘણું ઊંચું જોઈ શકું છું, છું. અધિકાર બહારની પ્રવૃત્તિ એ ગુનો છે. મોટરને બદલે દેવતાઈ વિમાન, ઈટ-ચૂનાના પરપદાર્થ પર રાગદ્વેષ કરવા એ એના પર બંગલાને બદલે સોનાનો બંગલો, ઠાઠબંઘ કપડાંને અધિકાર બજાવવા જેવું છે. એથી કર્મ બંધાય છે. બદલે દેવતાઈ હીરા-મોતી ટાંકેલા ઝરિયાન વસ્ત્રો,
આમ જો વિચારે તો આત્મા ઈન્દ્રિયો દ્વારા “પર' એવા આ બધું આંખ મીંચીને કલ્પનાથી જોઈ શકું છું. પરંતુ વિષયોમાં ન ખેંચાય. “જયાં મારો અધિકાર નહિ ત્યાં એમાં જોવા જેવું છે જ શું? માનવી સ્ત્રીને બદલે શા માટે હું માથું મારું ?'
For Private and Personal Use Only
