________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ઘોર સંસાર )
(૪૧
સાંભળ્યું? આ બેબી શું કહે છે? અંધારું થયું, “આ જીવનમાં પેલા તાપસને મારાં કારણોના હજી દીવો નથી કર્યો ? આ ઉત્તમ મનુષ્ય-જનમમાં નિમિત્તે ત્રણવાર પારણું અટકયું, એ એક અનુચિત મોહ-માયાના અંધારપટમાં ૩૦-૩૦ વરસ નીકળી કાર્ય થયું, સિવાય આ જીવનમાં કશું અનુચિત આચર્યું ગયાં. હજી ભગવદ્ ભજનનો દીવો નથી કરવો?
નથી ; અને એમા પરમદયાળુ ગુરુદેવ મળ્યા ને મને પત્ની પણ આયદિશ આર્યકુળની હતી. સંસારમાં અતિ અતિ દુર્લભ જેવો જૈન ધર્મ પમાડયો ! એણે કહ્યું “જરૂર દીવો કરવો છે.”
ઉપશમ ભાવ જ આદરવાનું કહેનારા આ અમૃતસમાં પતિ કહે “ક્યારે?'
જિનવચનને પામેલા સફળ કરજે.” પત્ની કહેઃ “તમે કહો ત્યારે.'
આમાં પહેલું શું વિચાર્યું ? આ જીવનમાં એક પતિ કહે : “સારામાં સો વિઘન. માટે આવતી
અનુચિત સિવાય બીજું કશું અનુચિત આચર્યું નથી. એ
વિચાર બતાવે છે કે જીવનમાં ઔચિત્ય કેટલું બધું કાલે જ અહીંનું મૂકી દઈ વૃંદાવનમાં જઈ જીવન ભગવદ્ભજનમાં જ ગાળીએ.’
જરૂરી છે. ગ્રંથકાર શ્રોતાઓનું પ્રયોજન બતાવતાં કહે
છે,બસ, બીજી સવારે બધી મિલ્કત ધર્માદા કરી દઈ ત્રણેય ગયા વૃંદાવનમાં ! અને ભગવદ્ભજનમાં જ
શ્રોતાઓનું પ્રયોજન :- શ્રોતાઓને આ જિંદગી પસાર કરી.
યોગદષ્ટિ પ્રકરણના પદાર્થોનો સંકલનાબદ્ધ બોધ એ કેમ વારુ ? સંસાર જન્મ-મરણાદિ અનેક
પ્રયોજન ; એ થવાથી સહેજે એ યોગદષ્ટિઓની
સાધનામાં જ ઔચિત્ય પૂર્વક પ્રવૃત્ત થવાનો. વિટંબણા તથા નાલેશીભર્યો; તેથી એને બહુ માન્યો નહિ, એના પરનો આદર ઊઠી ગયો; એટલે
અહીં યોગદષ્ટિ-શાસ્ત્ર કહેલા પદાર્થમાં શાસ્ત્રના ભગવદ્ભજનમાં લાગી ગયા.
અનુસાર પ્રવૃતિ કરવાની કહી, કિન્તુ પોતાની મતિ કે વાત આ હતી કે ઔચિત્યપાલનને કેટલેય ઠેકાણે
કલ્પનાના અનુસાર પ્રવૃત્તિ નહિ કરવાની; અને
આવી પ્રવૃત્તિ મોક્ષનું અવલ્ય કારણ યાને સચોટ અતિ જરૂરી ગુણ કહ્યો છે. બીજા ગુણ મેળવો, પણ
નિશ્ચિત ફળ આપે જ એવું કારણ છે. પ્રશ્ન થાય, સાથે ઔચિત્ય ચૂકશો નહિ. આ સૂચવે છે કે આપણે જો ખરેખર ધર્મસન્મુખ બન્યા હોઇએ તો આપણા
પ્રશાસ્ત્રના અનુસારે જ પ્રવૃત્ત એ કેમ બોલ અને આપણી ચાલમાં કયાંય અનુચિત ન આવવું
નિર્વાણ-બીજ? પોતાની કલ્પનાથી કઠોર કષ્ટમય જોઈએ. આપણા શબ્દ, આપણી પ્રવૃત્તિ, આપણા
પ્રવૃત્તિ એ કેમ મોક્ષ-બીજ નહિ? ધંધા-ધાપા અને બીજા સાથેના વ્યવહાર
ઉ0-એનું કારણ છે, કે મોક્ષ અને મોક્ષને યોગ્ય ઔચિત્યભર્યા હોવા જોઇએ.
અંતરાત્મામાં થતી ઉત્તરોત્તર શુભ અધ્યવસાયો
કરાવનાર કર્મયોપશમની પ્રક્રિયા એ અતીન્દ્રિય છે. રાજા ગુણસેનમાં ઓચિત્યઃ
એને આપણે જોઇ અનુભવી શકતા નથી. એ સર્વજ્ઞ એટલે જ જુઓ સમરાદિત્ય કેવળી પૂર્વના જોઈ શકે છે; અને એ પણ એવું જોઈ શકે છે કે કેવી પહેલા ભવમાં રાજા ગુણસેન, તે રાજય છોડી ભાવથી કેવી પ્રવૃત્તિથી આ કેવી કેવી આંતરિક પ્રક્રિયા થાય છે. સંસાર ત્યાગ કરીને ધ્યાનમાં બેઠા છે, ત્યાં દુશ્મન એટલે હવે એ ન દેખી શકતો અજ્ઞાની માણસ એ બનેલ અગ્નિશર્મા તાપસ દેવ થઈ અહીં આવી સર્વજ્ઞ ભગવાનના શાસ્ત્રના અનુસાર પ્રવૃત્તિ કરતો ગુણસેનની ઉપર અગ્નિમય રેતીનો વરસાદ વરસાવે જાય, તો તો એને મોક્ષ-પ્રાપ્તિને યોગ્ય આંતરિક છે ! ત્યાં મહાત્મા બનેલા ગુણસેન પોતાના જીવનનો પરિણતિ તથા આંશિક કર્મક્ષય બનતો આવે; પરંતું સ્ટોક લે છે, જીવનપ્રસંગોની આલોચના કરતા વિચારે શાસ્ત્ર પડતા મૂકીને સ્વૈચ્છિક કઠોર કષ્ટમય પણ, છે, કે,
પ્રવૃત્તિ કરે એથી એ ફળ કયાંથી નીપજે?
For Private and Personal Use Only
