________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રણિધાનાદિ પ આશય)
(૧૮૫
દુષ્યન્તમાં પ્રવાસીને નડતા કંટક-જવર-દિશામોહ એ આવતી રહે, તો મનમાં એમ આવી જવા સંભવ છે કે ૩ પ્રકારના વિપ્ન બતાવી એના નિવારણ માટે કહ્યું,- “શું આવાની ઉપર આપણે ક્ષમા રાખવાથી લાભ
પ્રવાસીના ૩ વિનજય ) પ્રવાસી કંટક છે ?' સાધર્મિક ભકિતની પ્રવૃત્તિ કરતાં ચાર યાને કાંટાના વિન નિવારવા પહેલેથી જ પગે નિદાખોરની નિંદા સાંભળી કે “શું રાખ જમાડયું ? પગરખાં પહેરી ચાલે છે. (ii) પ્રવાસમાં જવર આદિ
ડાલડાના લાડુ ખવરાવ્યા !' તો એ સાંભળી મનને રોગ ન આવી જાય માટે પહેલેથી ખાનપાન જ એવા
એમ આવી જવા સંભવ કે “કયાં મેં સાધર્મિક જમણ સાદા સાચવી લે છે કે જેથી રસ્તામાં વ્યાધિ ન ઊભી
આપ્યું ?' સાધનાની પ્રવૃત્તિ કરતાં આવા આવા
વ્યામોહ થવા સંભવ છે, એ પ્રવાસીને રસ્તામાં થાય. તેમજ (ii) પ્રવાસમાં દિશામોહ થઈ ભૂલો ન પડે માટે રસ્તામાં એવું લાગે ત્યાં પૂછતો પૂછતો ચાલે
દિશાનો વ્યામોહ થાય એના જેવા છે. એના નિવારણ
માટે પહેલું તો પોતે સમ્યકત્વની એવી પહેલેથી જ છે, આકાશમાં સૂર્યને લક્ષમાં રાખી પોતાની દિશા પકડી રાખે છે. જેમકે નાવિક રાતના ધ્રુવના તારાને
દઢતા કેળવે કે આ વ્યામોહનું નિરાકરણ સમ્યકત્વથી
અર્થાત્ જિનવચન પરની અથાગ-અપરંપાર શ્રદ્ધાથી લક્ષમાં રાખી પોતાની દિશામાં નાવડી હંકાર્યું જાય છે.
થઇ જાય, અનંતજ્ઞાનીએ આત્મહિત માટે આ સાધના સાધકના ૩ વિધ્વજયઃ
બતાવી છે. એનાથી નુકસાન થાય જ નહિ, એનાં આમ, જેવી રીતે પ્રવાસી ત્રણે પ્રકારના વિઘ્ન સારાં ફળ ચોક્કસ આવે છે. આમ શ્રદ્ધા-બળથી પાર કરે છે, એમ સાધક સાધનાની પ્રવૃત્તિમાં- વ્યામોહ દૂર થઈ જાય. બીજું એ, કે કદાચ વ્યામોહ ન
1) કાંટા જેવા કોઈ કષ્ટરૂપ વિખથી ચલિત ન હટતો હોય, તો સદ્ગુરુ પાસે તરત એનું નિરાકરણ થવાય, એ માટે પહેલેથી નાના નાના પરીસહો
મેળવી લે. શાંતિથી સહવાનો અભ્યાસ પાડી ખડતલ બને છે. આ રીતે ત્રણ પ્રકારના વિM પાર કરી જાય, દા.ત. “ઋતુમાં જરાક ઠંડી પડી? સહન કરો, ગરમી વિM પર વિજય મેળવે, પણ વિનથી ડગીને વધી? સહન કરો, કોઈનો સહેજ આક્રોશભર્યો શબ્દ સાધનાની પ્રવૃત્તિ ખંડિત ન કરે. આવ્યો ? શાંતિથી સહન કરવાનો.” આવા પરીસહો (૪) સિદ્ધિઃ સહવાના ખૂબ અભ્યાસથી આત્મા ખડતલ સહિષ્ણુ
ચોક્કસ પ્રણિધાન પૂર્વકની સાધનાની બહુ બહુ બને છે. પછી સાધનાની પ્રવૃત્તિમાં એવા કાંટા જેવા
પ્રવૃત્તિ, વિપ્નોના જય પૂર્વક, અખંડ રીતે કર્યું મામુલી વિઘ્ન આવે તો એનાથી ચલિત ન થતાં
જવાથી, પરાકાષ્ઠાએ એ સાધના સિદ્ધિ રૂપમાં પ્રવૃત્તિને અખંડ વહેતી રાખી શકે છે.
પરિણમે છે. દા.ત. અહિંસાની ક્ષમાની બહુવિધ (ii) એથી મોય વિઘ્ન તરીકે જવરાદિ રોગ
પ્રવૃત્તિથી અંતરાત્મામાં અહિંસાનો ક્ષમાનો ભાવ જેવાથી ચલિત ન થવાય. એ માટે ખાનપાનાદિ સહજસિદ્ધ બની જાય છે. પછી ત્યાં હિંસાનો કે વ્યવહાર જ 'મિતાહાર-મિતાહાર' ખૂબ સાદો અને ક્રોધનો ભાવ ઊઠે જ નહિ, ભલેને પાણીમાં પરિમિત રાખે; જેથી વ્યાધિ પ્રાયઃ ઊભી જ ન થાય. પીલાઈ-પીસાઈ જવાનું આવે ને ? પાલક પાપીની ત્યારે
ધાણીમાં ૫૦૦ મુનિઓ એ રીતે અહિંસા અને (iii) દિશામોહ જેવું વિઘ્ન એ, કે સાધનાની ક્ષમાનો ભાવ સિદ્ધ રાખી પીલાઈ ગયા ! તો વીતરાગ પ્રવૃત્તિ કરતાં મનમાં એની આવશ્યકતાની કે એના સર્વજ્ઞ થઈ મોક્ષ પામી ગયા. અહિંસા-ક્ષમાની ફળની શંકા પડી જાય, સાધના બતાવનાર જિનવચન સાધનાના કાળમાં શાસ્ત્રનું, જિનવચનનું, અને પર શંકા પડી જાય, દા.ત. પોતે ક્ષમા રાખે જતો અહિંસક ક્ષણામૂર્તિ મહાપુરુષોનું આલંબન રાખી મન હોય અને સામેથી વધુ ને વધુ આક્રમણ દબામણી મનાવીને અહિંસાનો ને ક્ષમાનો ભાવ ઊભો કરવો
For Private and Personal Use Only
