________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૧૮).
(યોગદૃષ્ટિ સમુચ્ચય વ્યાખ્યાનો પૂરાઈ જ જવાનું ને? અને દુર્ગતિઓના લાખો ક્રોડો આવા ઇશાનેન્દ્રપ્રણાને અપાવનાર તપ અને ભવ જાલિમ દુઃખોની ભઠ્ઠીઓમાં શેકાવાનું રીબાવાનું વૈરાગ્ય એ શું આત્માનું ઐશ્વર્ય ન ગણાય ? અને જ ને ? આવડો મોટો તપ કરી કાયા કાંઈ તારા માટે પૈસાટકા-રાજયપાટ એ ઐશ્વર્ય છે? કસી નાખી છે? ચાલતી થઈ જા.' અંતે હારી થાકીને દુન્યવી સંપત્તિલીલા તો ચોરલીલા છે, દેવીઓ એના પર થુંકીને ગઈ.
દુર્ગતિની જેલોમાં એ ખોસી ઘાલે! નમાલાને ઘૂંકવા સિવાય બખાળા કાઢવા પતંજલિ, ભાસ્કર દત્ત વગેરે યોગીઓ મહાન સિવાય બીજું શું આવડે?
વૈરાગ્યાદિનું ઐશ્વર્ય ઘરનારા હતા, ને ‘ભગ’ એટલે કાર્તિક શેઠને કેટલામાં વૈરાગ્ય?? ઐશ્વર્ય, તેથી અહીં એમને શાસ્ત્રકાર હરિભદ્રસૂરિજી
તામલિ તાપસ પાસે આવું વૈરાગ્યનું ઐશ્વર્ય મહારાજ “ભગવાન” કહે છે. “ભગવાન પતંજલિ, હતું. તેમાં વળી આવા દ0 હજાર વર્ષના ઘોર તપન ભદન્ત (ભગવાન) ભાસ્કર, ભગવદ્ દત્ત.” ઐશ્વર્ય! એણે દેવીઓને હંફાવી દીધી ! ત્યારે એ
આ યોગીઓને ઉપરોકત ક્રમથી આઠ બીજા દેવલોકના ઈદ્ર ઈશાનેન્દ્ર થયા છે ! જયારે પ્રકારવાળી સદ્દષ્ટિ અભિમત છે. શ્રાવકની ૧૧ પડિયા સો વાર વહન કરનાર કાર્તિક હવે અહીં ગ્રંથકાર કહે છે કે એકેક યોગદષ્ટિ શેઠ સાધુ થઈ પહેલા દેવલોકના ઈન્દ્ર સૌધર્મેન્દ્ર થયા સાથે એકેક યોગાંગ, દોષ-ત્યાગ, અને ગુણસ્થાનનો છે. શું કાર્તિક શેઠનો વૈરાગ્ય ઓછો હતો ? ના, એક સહચાર, દરેક યોગદષ્ટિના વર્ણન વખતે બતાવીશું. સામાન્ય પ્રસંગમાં સંસારમાંથી ઊભા થઇ ગયેલા ! અહીં યોગષ્ટિમાં ‘ષ્ટિ' શબ્દનો શો અર્થ તે પ્રસંગ કેટલો ? મિથ્યાષ્ટિ ગરિક તાપસનું બીજા બતાવવા ગાથા ૧૭મી કહે છે,વેપારી બહુમાન કરે, પણ આ સમકિતી શ્રાવક કાર્તિક (टीका) सांप्रतं द्दष्टिशब्दभिधानायाह सच्छ्रશેઠ ન કરે. પેલાએ એમને દાઢમાં ઘાલી પારણાનું તાસંતીવીધો, રાજાનું આમંત્રણ આ શરતે સ્વીકાર્યું કે “કાર્તિકશેઠ
(मूल-) दृष्टिरित्यभिधियते । असत्प्रवृत्तिમને પીરસે.' કાર્તિકશેઠને અનિચ્છા છતાં રાજાના આગ્રહ-અભિયોગથી પીરસવું પડયું. તાપસ નાક પર
व्याघातात् सत्प्रवृत्तिपदावहः ॥१७॥ આડી આંગળી ફેરવી સૂચવે છે કેવું નાક કાપ્યું?' શેઠ અર્થ:- હવે “દૃષ્ટિ' શબ્દનો અર્થ કહેવા કહે વિચારે છે કે “પ્રભુની આજ્ઞા મુજબ આઠ વર્ષની છે. સમ્યફ શ્રદ્ધાયુક્ત બોધ એ દષ્ટિ કહેવાય છે; કેમકે ઉંમરે ચારિત્ર ન લીધું. તેથી આ મિથ્યાષ્ટિનું સન્માન એ અસત્ પ્રવૃત્તિ (શાસ્ત્ર વિરુદ્ધ પ્રવૃત્તિ)ને અટકાવી દે કરવાનો અવસર આવ્યો. આ મારો જ વાંક,” એમ છે, અને સસ્પ્રવૃત્તિ (શાસ્ત્રથી અવિરુદ્ધ પ્રવૃત્તિ)ના વિચારીને ચારિત્રની તૈયારી કરી. આવા મોટા પદને પ્રાપ્ત કરાવે છે. શ્રીમંતને ચારિત્રેછુ જોઇ 1000 વણિકપુત્રો પણ
(ટકા) “Bહાસંમતો વધ:' નેના સંસ્કૃતૈયાર થયા અને સૌ દીક્ષિત બન્યા ! કેવો વૈરાગ્ય ?
द्धाव्यवच्छेदमाह । असच्छ्रद्धा चेह शास्त्रबाह्या અદ્ભુત!
स्वाभिप्रायतस्तथविधासद्हात्मिका गृह्यते । तद्वैकल्यात् છતાં તામલિનો અતિદીર્ધ તપ અને વૈરાગ્ય सच्छ्रद्धासंगतः इति । द्दष्टिरित्यभिधीयते; दर्शनं તથા અંતે મુનિ-દર્શને સંભવિત સમ્યકત્વ-પરિણામના હિસાબે આયુષ્ય બંધાવા સમયે આંતર અર્થ :- “સશ્રદ્ધા-સંગત બોધ' એમ કહીને અધ્યવસાય-પરિણતિ કાર્તિકશેઠ કરતાં ઊંચી હશે, અસત્ શ્રદ્ધાની બાદબાકી કરી; અહીં “અસત્ શ્રદ્ધા તેથી તામલિએ બીજા દેવલોકના ઈન્દ્રનું આયુષ્યકર્મ શાસ્ત્ર બાહ્ય સમજવાની છે; અર્થાત્ પોતાની અસત્ બાંધ્યું.
For Private and Personal Use Only
