________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પરાર્થપ્રવૃત્તિ)
(૧૬૫
અટકાવવાનો શુભ હેતુ છે.
પ્ર- “પરાર્થનો જો આટલો જ અર્થ હોય કે સકલ સત્ત્વ-હિતાશયમાં પરાર્થતા - પરનું અહિત ન કરવું,' તો શું પરને લાભકારી
પરાર્થતા એનામાં ન હોય? સાધુની આ પરાર્થતા પંચવસ્તુશાસ્ત્રમાં આ રીતે બતાવી છે કે સાધુ હંમેશા સકલ સત્ત્વહિતાશય
| ઉ- શકય એટલે બીજાનું ભલું કરવું, બીજાને વાળા હોય” એ “સકલ સત્વહિત” આ જ કે
ઉપકારક થવું, એ પરાર્થતા પણ સ્થિરાદિ
દષ્ટિવાળામાં હોય છે. એટલા માટે તો “જયવીયરાય” પોતાનાંથી અથવા પોતાના નિમિત્તે સૂક્ષ્મ બાદર
સૂત્રમાં “પરત્યકરણ' અર્થાતુ પરાર્થકરણની માગણી કોઈપણ જીવને લેશ પણ પીડા ન થાય એ રીતનો
મૂકી છે. પરનો ઉપકાર, પરની સેવા, પરનું ભલું પોતાનો આશય અર્થાત્ પોતાનું દિલ બન્યું છે, અને
કરવું એ, લોકોત્તર ઘર્મપ્રાપ્તિ પૂર્વેનો, લૌકિક ધર્મ એને અનુસરીને પ્રવૃત્તિ કરે. આ હિસાબે સાધુની
તરીકેનો “પરFકરણ' ગુણ મૂક્યો છે. દરેક પ્રવૃત્તિમાં દરેક સાધ્વાચારમાં પોતાનાથી કોઇપણ જીવનું અહિત ન થાય એ સાવધાની પાકી
જો એ પરાર્થતા-પરાર્થકરણ લૌકિક ધર્મ હોય, એ એમની પરાર્થ પ્રવૃત્તિ છે. ત્યારે અહીં તરીકે સ્થિરાદિ દ્દષ્ટિની પૂર્વ ભૂમિકામાં હોય સવાલ થાય કે,
તો શું સ્થિરાદિ દ્રષ્ટિનો લોકોત્તર ધર્મ પ્રાપ્ત ઘરવાસમાં હિંસક છતાં પરાર્થ કેમ?
થયા પછી ન હોય? અવશ્ય હોવો જોઇએ, પ્ર- સાધુ તો સર્વ આરંભ-સમારંભના ત્યાગી છે એમની ભોજન વિધિ પણ લેશમાત્ર જીવ હિંસાવાળી આ પરાર્થકરણ મુખ્યત્વે પરનું અહિત ન ન હોય. પરંતુ અહીં સ્થિરા દૃષ્ટિવાળાની વિશેષતાનું કરવાની જેમ પરના આત્માને આત્મહિત પમાડવાની વર્ણન ચાલી રહ્યું છે, અને સ્થિરા દ્રષ્ટિમાં તો પણ પ્રવૃત્તિ છે. એટલે દા.ત. ભૂખ્યા ભિખારીને
છે પરંતુ સમ્યગ ચારિત્રનો નિયમ નહીં, રોટલો ખાવા આપે તો ત્યાં પણ સાથે સાથે એને તેથી એ સમ્યગુદર્શની તો ગૃહવાસમાં રહ્યો એવી પૂર્ણ પૂર્વનાં અશુભ કર્મોનું ભાન કરાવી વર્તમાનમાં અહિંસાવાળો નથી, ષટ્કાય-હિંસા કરે છે, તો એને પાપત્યાગ-ધર્મસેવન અને ભગવતુ-સ્મરણ તરફ પરાર્થ જ પ્રવૃત્તિ કયાં રહી ? આરંભ-સમારંભમાં ધ્યાન દોરે છે. જીવોને નુકશાન તો પહોંચે જ છે?
પ્ર- શું એવાં દુઃખી જીવો બધાએ આત્મહિત ઉo- વિરતિ વિનાનાં સમ્યગુદર્શની આત્માને લક્ષમાં લેવા તૈયાર હોય છે? પણ એની કક્ષામાં પોતાનાથી જીવોનું અહિત ન થાય ઉ- બધા જ તૈયાર ન હોય તો પણ, આ એની કાળજી હોય છે. જેમકે પૂર્વે કહ્યું તેમ પોતે પરાર્થ–પ્રવૃત્તિ કરનારમાં એવી કુનેહ હોય છે કે, મીઠા ભગવાનનાં દર્શન-પૂજન-ભકિતમાં બીજાને શબ્દોથી આત્મામાં એની રુચિ ઊભી કરે છે. એના અંતરાયરૂપ ન થાય, પોતાના નિમિત્તે બીજાનાં દાખલામાં. અહીં ટીકાકારે “ચારિસંજીવની નહીં ધર્મમાં બાધા ન પહોચે યા બીજાનાં ભાવ ન બગડે એ ચરનાર બળદને એનો ચારો ચરાવનાર'નું દષ્ટાંત કાળજી હોય છે. એમ ઘરકામ-વેપાર-ધંધા વગેરેમાં મૂક્યું છે. લખ્યું છે કે “પરાર્થ પ્રવૃત્તિ કેવી રીતે? તો કે પણ પોતાને માથે મૈત્રી આદિ ભાવોનાં બંધન હોઇને
(टीका) चारिचरकसंजीवनी-अचरक-चारणनीत्या પોતે ગંભીર-ઉદાર-ઉમદા દિલવાળો હોવાથી શકય એટલો બીજાને પીડા ન થાય, બીજાનું અહિત ન થાય
અર્થાતુ ચારો ચરનાર પણ સંજીવની નહિ એની કાળજી રાખે છે. માટે એની પણ પ્રવૃત્તિ આ
ચરનાર (બળદ)ને એ ચરાવવાની પદ્ધતિથી. એનું
દાત્ત આ રીતે છે. રીતે પરાર્થ હોય છે.
For Private and Personal Use Only
