________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન ધર્મની વિશેષતાઓ )
(૧૯
મોટા જીવો માન્યા પછી અને પાણી ગળીને વાપરવાનું
તિ-વ્રત-નિયમ એટલા માટે નથી કરતો કે કહ્યા પછી એ ગળણાં પર જે હજારો પોરા જેવા સૂક્ષ્મ એના મનમાં અપેક્ષા છે કે “આમ તો પાપ નહિ કરું જીવો આવ્યા, એની રક્ષા-જયણા-અહિંસાના દા.ત. રાત્રિભોજન નહિ કરું, પરંતુ એવો કોઈ ઉપદેશનું ગજુ બીજાઓનું કયાં છે ? એ તો તીર્થંકર અવસર કદાચ આવે તો એ કરવું પડે, તેથી બાધા ન ભગવાન અને એમનો જૈન ધર્મ જ કહે છે કે પાણી લઉં'. તો જેમ પાપાચરણ એ પાપ છે, એમ દિલમાં ગળાતાં એ ગળણા પર આવેલા જીવોને બચાવવા માટે આ પાપની અપેક્ષા ઊભી રાખી એ પણ પાપ છે. એ ગળણાને પણ એથી બમણા પાણીમાં પાછા ભળી ત્યાગની પ્રતિજ્ઞા યાને વિરતિ કરવાથી આ અપેક્ષા તૂટે જાય એ રીતે ઝબોળવું જોઇએ; નહિંતર પોતાના છે. એ પાપની અપેક્ષા તૂટવાથી પાપ કામ-ખોટાં કામ ગળેલા પાણીમાં તો ત્રસ જીવ ન લઈ અહિંસા કરી, સાથે એનો સંબંધ તૂટી જાય છે. પરંતુ એ જીવોને ગળણા પર સુકાઈ મરી જવા દીધા! પ્ર- શી ખાતરી કે જીવને પાપ સાથે સંબંધ ત્યાં જયણાયતના ન થઈ. એમ ચૂલો-વાસણપાટલો વગેરે વાપરતા પહેલાં મુલાયમ પૂંજણીથી ઉ- પાપ સંબંધ જુગજૂનો છે માટે જ પાપની સાવધાનીથી પુંજી લેવા, જેથી ઊડતા જીવ પણ ત્યાં
વૃત્તિ સહેજે થાય છે. અને પાપનો ત્યાગ મન બેઠેલા ઊડી જઈ બચી જાય. આ ગૃહસ્થની જયણા મનાવીને કરવો પડે છે. કેમકે પાપત્યાગનું કામ નવું થઇ. એમાં કદાચ એ વખતે જીવ ન હોત તો એ વસ્તુ છે. માટે પાપવૃત્તિ તોડવા અને પાપ સાથેના અનાદિ વગર પંજયે વાપરતાં જીવ હિંસા ન થાત, છતાં સંબંધ તોડવા પાપત્યાગની પ્રતિજ્ઞા યાને વિરતિ પૂજવામાં ‘જીવહિંસા ન થાઓ' એવા હૃયના જોઇએ, તો જ પાપકર્મ બંધાતા અટકે. અવિરતિમાં પરિણામ હોવાથી પંજવાની ક્રિયા જયણાવાળી થઈ.
આત્મા પર ક્ષણે ક્ષણે પાપકર્મનો વરસાદ ચાલુ; આમ અહિંસાના ઉદ્દેશથી કરાતી જયણા પણ
દા.ત. માનો કે તમે ભાગીદાર સાથે વેપારમાંથી સંબંધ મહાનધર્મ છે. ઈતર ધર્મવાળા આટલી સૂક્ષ્મતાએ
બંધ કર્યા વિના બે મહિના બહારગામ હવા ખાવા નથી પહોંચી શકયા.
ગયા, ને એ ગાળામાં ભાગીદારના હાથે વેપારમાં (૫) જૈન ધર્મની એક આગવી વિશેષતા
મોટી ખોટ આવી. અલબતું એ વેપાર તમે નથી કર્યો, વિરતિ માર્ગની છે.
છતાં એ ખોટમાં ભાગ તમારા માથે ચડે છે. જો વિરતિનું મહત્ત્વઃ
વેપારના સંબંધ કાપીને ગયા હો તો ખોટનો ભાગ ઈતર ધર્મવાળા કહે છે, - “કરે તે ભરે,” અર્થાત તમારા માથે ન ચડે. બસ, એજ રીતે ત્યાગની પ્રતિજ્ઞા ખોટું કરો તો પાપ લાગે. પરંતુ જૈન ધર્મ આગળ કરી પાપ સાથે સંબંધ બંધ કરો, તો કર્મભાર માથે ન વધીને કહે છે “વરે તે પણ ભરે,” અર્થાતુ ભલે ખોટું ચડે. પ્રતિજ્ઞા ન હોય તો પાપ ન કરવા છતાં કર્મભાર આચરતો નથી, પરંતુ જયાં સુધી ખોટું ન કરવાની, માથે ચડે જ. વિરતિનું આ મહત્ત્વ જિન-શાસન જ અર્થાત ખોટાના ત્યાગની પ્રતિજ્ઞા નથી ત્યાં સુધી એ બતાવે છે. ખોટાને હૈયાથી વરેલો છે. એ અવિરતિ છે, ને એથી એમ મિથ્યાત્વ-અવિરતિ-કષાય અને યોગથી અઢળક પાપકર્મ બંધાય છે. પ્રશ્ન થાય, -
જીવ કર્મ બાંધે છે. એ કર્મ મૂળ પદાર્થ પૌદ્ગલિક પ્રવ- પાપ યાને ખોટું કામ ન કરે છતાં પાપકર્મ કાર્મણ-વર્ગણા છે, અને જીવ પર ચોંટયા કે તરત કેમ લાગે?
એના જ્ઞાનાવરણીય વગેરે આઠ વિભાગ અને આયુષ્ય ઉ- પાપ એટલા માટે લાગે છે કે એ ભલે ખોટું ન બંધાતુ હોય તો એ વિના સાત વિભાગ પડે છે. એ આચરતો નથી, પરંતુ મનમાં પાપની અપેક્ષા ઊભી આઠ કર્મના ઉત્તરભેદ ૧૫૮ છે. તેમજ એ કર્મ પર રાખી છે. તે આ રીતે, કે એ પાપત્યાગની પ્રતિજ્ઞા સંક્રમણ-ઉદ્વર્તના-અપર્વતના-નિધત્તિ-નિકાચના -
For Private and Personal Use Only
