________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૪)
(યોગદૃષ્ટિ સમુચ્ચય વ્યાખ્યાનો
નિશ્ચિત ચોક્કસ પ્રકારના એક વિષયના ધ્યાનમાં જ વિચારતાં એમને મહાવૈરાગ્ય જળહળી ઊઠયો ! અને ગોપવી રાખ્યું ! આમ આપણી કલ્પનામાં ન આવે ત્યાં જ સંસાર ત્યાગ કરી પ્રભુ પાસે સાધુ દીક્ષા લઈ એવા વિવિધ બાહ્ય અભ્યત્તર તપથી પ્રભુએ કર્મોનું લીધી ! શત્રુ બનેલા ભરત પર વિજય મેળવવાને વિદારણ કર્યું ! વિધ્વંસ કર્યો ! માટે એ પ્રભુ વીર બદલે આંતર શત્રુ કષાયો પર વિજય મેળવ્યો ! મહાવીર બન્યા. વળી,
આમ મહાવીર પ્રભુ પણ કષાયો પર પરમ (૩) “વીર' એટલે વિજેતા યોદ્ધા, પ્રભુ એવા વિજય મેળવવાથી “વીર' કહેવાયા. કષાયો પર પરમ બન્યા કે પ્રભુએ આત્માના જે સર્વોત્કૃષ્ટ શત્ર કષાયો. વિજય કેવો ! કે, સંગમ દેવતાએ પ્રભુના માથા ઉપર એના પર વિજય મેળવ્યો ! આ જગતમાં જીવને હજારો મણ વજનનું કાળચક્ર પછાડવા સુધીના પોતાના આંતર કષાયો કામ-ક્રોધ-લોભ-માન-મદ- ઉપસર્ગ કર્યા; ઉપસર્ગ કેવા જાલિમ કે ધરણી ધ્રુજતી હર્ષ.. વગેરે જેવા કોઈ શત્રુ નથી. નરકમાં એ લઈ હતી પરંતુ પ્રભુ અડોલ હતા ! અંતરની ક્ષમા સમતા જાય છે, બહારના શત્રુ નહિ, ત્યારે એને જીતવા પણ અને વૈર્યથી અડોલ હતા ! લેશ માત્ર પણ ગુસ્સો કે ભારે કઠણ છે.
અકળામણ નહિ! નમિ રાજર્ષિની વીરતાઃ
હવે આ ત્રાસ કયાં સુધી ?' એવો ય લેશમાત્ર
ખેદ નહિ ! અરતિ નહિ! નમિ રાજર્ષિના ત્યાગ-વૈરાગ્યની પરીક્ષા કરવા
સંગમે જાલિમ ઉપસર્ગ કરતાં કરતાં છ-છ આવેલા ઇન્દ્રને એમણે આ જ કહ્યું કે “સંગ્રામમાં જે
મહિના થવા આવ્યા છતાં “આ ત્રાસ બહુ ખરાબ ! હજારો-લાખો સુભટોને જીતે એના કરતાં પોતાના
હવે આ કયાં સુધી ?' એનો ખેદ કર્યો નહિ ! એવો કષાય ભરેલા આત્માને જીતે, કાબૂમાં લે, અર્થાત્
કષાય પર નિગ્રહ કરેલો. કષાયોનો સર્વથા નિગ્રહ કરે, એ મારે મન સાચો શ્રેષ્ઠ વીર છે ! શ્રેષ્ઠ વિજેતા છે.”
ગોવાળિયો, “તેં મારું સાંભળ્યું નહિ ? લાવ,
તારા કાનમાં ખીલા ઠોકું છું' એમ બોલી કાનમાં ખીલા ૯૮ પત્રોની વીરતા:
ઠોકવા આવે છે, પણ એની સામે પ્રભુએ “હું જન્મીને ઋષભદેવ ભગવાન પાસે ૯૮ પુત્રો ધા લઇને
તરતમાં લાખ જોજનનો મેરુ પર્વત ડોલાવનાર, હૈ? આવ્યા કે “મોટો ભાઇ ભરત અન્યાયી રીતે અમારા તારે મારા કાનમાં ખાલા ઠીકવા છે ? આમ આવપર વર્ચસ્વ સ્થાપવા માટે લડવા ઇચછે છે. અમારે એવો લેશ માત્ર ગુસ્સો કે અભિમાન ન કર્ય! તેમ આ એનું નથી જોઈતું, પરંતુ જો એને અમારું લુંટવું છે, ને ઉપસર્ગથી પોતાની કાયાને બચાવી લેવાનો લેશ માત્ર લડાઈ કરવી છે, તો અમે એને બતાવી દઈશું. પરંતુ લોભ ન કર્યો ! તેમજ
લોભ ન કર્યો ! તેમજ સાધનામાં લેશ માત્ર પોતાની પ્રભુએ એ અઠ્ઠાણું પુત્રોને આત્માના ખરા શત્ર જે શક્તિ છુપાવવાની માયા ન કરી ! એવો હતો વીર આંતર શત્રુ કષાયો, એની ઓળખ કરાવી. ખાસ પ્રભુનો કષાયો પર વિજય ! તેથી વીર ગણાયા. કરીને “(૧) અહંત્વ, અને (૨) જડ-ચેતન પદાર્થોની (૪) પ્રભુનું “વીર' નામ એટલા માટે પણ સાર્થક તષ્ણા-મમતા. “એ આંતર શત્રુ આત્માની અનંત હતું કે કેવળજ્ઞાનરૂપી લક્ષ્મી પ્રભુને સ્વયં સામે આવીને અનંત કાળથી કેટકેટલી ખરાબી કરતા આવ્યા છે. વરી ! “સામે આવીને’ એટલા માટે કે પ્રભુને અને નરક-નિગોદ સુધીનાં કેવાં દુઃખો દેતા આવ્યા કેવળજ્ઞાનની ઝંખના ન કરવી પડી, કે “મને કેવળ જ્ઞાન છે!' એ સમજાવ્યું. ત્યાં અઢાણું પુત્રોને લાગી ગયું કે, મળે, મને કેવળજ્ઞાન મળે !” એવી ઝંખના વિના “અરે ! તો પછી આપણે ભરતને શો દુશ્મન દેખીએ? પ્રભુનું મન તો માત્ર સાધનામાં હતું, અને કેવલ્યલક્ષ્મી અને રાજયપાટ, મોહમાયા પર શી મમતા રાખીએ? સામે આવી વરી ! વીર પુરુષને કન્યા સામી આવીને તેમ વિષયોની શી તૃષ્ણા ઊભી રાખીએ ?....' એમ વરે, એ તો જેમ કોઈ રાજકન્યાના સ્વયંવરમાં વિક્રમી
For Private and Personal Use Only
