________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
માણભત હોય.
વેધ સંવેદ્ય પદ)
(૨૨૫ જાણી શકે. પછી એ બતાવે કે “આ હિંસાથી આ આ આધુનિક કેળવણી એ જ્ઞાન કેમ નહિ? - પાપ કર્મો આવા આવા દળ-રસ-સ્થિતિ-પ્રકૃતિવાળા
અહીં મહત્ત્વની વાત આ આવી કે વેદ્ય એટલે બંધાય છે, એનાં આ આ ફળ આવે છે,'- એ જ કે જાણવા યોગ્ય વસ્તુ શી કહી ? હેય અને ઉપાદેય. બતાવેલું સાચું હોય અને પ્રમાણભૂત હોય.
અર્થાત “આ ઉત્તમ જનમમાં શું છોડવું ? ને શું સારાંશ, સર્વજ્ઞ ભગવાન જે હેય ઉપાદેય આદરવું ?' એજ ખરેખર જાણવા યોગ્ય છે. એ ખરેખર કયા ક્યા છે એ પ્રત્યક્ષ જોઈ શકે છે, અને જાણ્ય-માન્યું તો એ જ્ઞાન થયું કહેવાય, વિવેક આવ્યો જોયા પ્રમાણે કહે છે, માટે સાચા કહે છે. આવા સર્વશે કહેવાય. આજની કેળવણીને જ્ઞાન કહેવાય ? ના,
ઘ' પદાર્થ તરીકે કહેલા હેય અને ઉપાદેય હૈયાથી કેમકે એથી વિદ્યાર્થી શું જાણે છે? જે આદરવા યોગ્ય જેણે માન્યા સ્વીકાર્યા હોય, એને વેદ્યનું સંવેદન થયું ધર્મ છે એને છોડવાનું, ને છોડવા યોગ્ય અર્થકામ છે કહેવાય, એની દષ્ટિ વેદ્ય-સંવેદ્ય બની કહેવાય. ન એને આદરવાનું ! આ જ્ઞાન કે અજ્ઞાન ? વિવેક કે સ્વીકાર્યા હોય ત્યાં સુધી દૃષ્ટિ વેદ્ય-સંવેદ્ય નહિ, પણ અવિવેક? અવેદ્ય સંવેદ્ય બની રહી ગણાય.
ખબર નથી કે જીવને અત્યારસુધી કોણે ૮૪ વેદ્ય જેમાં સંવેદ્ય છે એવી દ્રષ્ટિ એ લાખ યોનિઓમાં રખડાવ્યા? હેયોપાદેયના અવિવેકે, વેદ્ય-સંવેદ્ય.
હેય એવા અર્થકામને આદરણીય માન્યા એણે. એટલે પહેલી ૪ યોગદષ્ટિમાં અવેદ્ય-સંવેદ્ય પદ હોય પહેલું કામ હેયને અત્યંત ત્યાજય માની એના પ્રત્યે છે. પાછલી સ્થિરાદિ ૪ દૃષ્ટિમાં વેદ્ય-સંવેદ્ય પદ આવે અરુચિ ઊભી કરવાનું છે. તો બુદ્ધિ ભ્રષ્ટ થતી અટકે, છે. અહીં પૂછો,
ને સારી બુદ્ધિ જાગવાને અવકાશ રહે, સારાં કામ થવા પ્ર - સ્થિરાદિ દષ્ટિ પોતે જ એવી છે કે જેમાં
માંડે. અસંયમ હેય છે; તો અસંયમ પર અરુચિ થાય. વેદ્ય જે હેય ઉપાદેય એ સંવેદ્ય બન્યા છે, એટલે કે દષ્ટિ પોતે જ વેદ્ય સંવેદ્યપદ છે, તો પછી આ દષ્ટિ વેદ્ય સંયમ પર સાચું બહુમાન આવે. સંવેદ્યપદની પ્રાપક છે એમ શી રીતે કહો છો?
એમ દેય છે દુન્યવી પદાર્થોના બહુસંગ. ઉ૦- વાત સાચી છે કે સ્થિરાદિ ચાર દૃષ્ટિ પોતે એજ બદ્ધિને ભ્રષ્ટ કરે છે. જ વેદસંવેદ્ય પદ સ્વરૂપ છે; છતાં અહીં કરેલું કથન
જેટલા અંશે એ સંગ ઓછા કરાય, એ સામાન્ય સ્વરૂપ હોવાથી કાંઈ દોષ નથી. વ્યવહાર પણ કેટલોક આવો ચાલે છે, દા.ત. આજે શાળામાં
એટલા અંશે બુદ્ધિ નિર્મળ થાય, તો જ સારાં ૧૦મી કલાસ એ જ મેટ્રિક કલાસ છે, છતાં વ્યવહાર કામ થાય. એમ થાય છે કે ૧૦મી કલાસ એ છોકરાને મેટ્રિક કલિકાલ સર્વજ્ઞ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય મહારાજે જૈન કલાસનું પદ પમાડે છે. અથવા
શાસનનો સાર આ જ બતાવ્યો,‘સ્થિરાદિ દષ્ટિ સત્યવૃત્તિપદની પ્રાપક आश्रवः सर्वथा हेयः उपादेयश्चसंवरः । છે એનો બીજો અર્થ -
इतीयमार्हती मुष्टि-रन्यदस्याः प्रपच्चनम् ।। બીજો અર્થ એ કહી શકાય કે “સત્યવૃત્તિપદ' આશ્રવ (કર્મબંધ હેતુ) સર્વથા ત્યાજય છે, અને એટલે “વેદસંવેદ્યપદ' નહિ, કિન્તુ “શૈલેશીપદ સંવર (કર્મનિરોધ-કર્મનાશ હેતુ) એ સર્વથા સમજવું. કેમકે પરમાર્થથી અર્થાત્ તાત્વિક રીતે જોતાં આદરણીય છે. આ આઈત-જૈન પ્રવચનનો મુઠીમાં અંતિમ સમ્પ્રવૃત્તિપદ શૈલીશીપદ છે; કેમકે એ તરત સંક્ષેપ છે, બાકી બધો આનો જ વિસ્તાર છે. અલબતુ જ પ્રવૃત્તિનું મોલરૂ૫ ફળ ઉત્પન્ન કરે છે.
હેય બધું જ છોડી ન શકાય એમ બને. પણ દિલમાં
For Private and Personal Use Only
