________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૩૨ )
(યોગદૃષ્ટિસમુચ્ચય વ્યાખ્યાનો સંકિલયમાન પણ હોઇ શકે અને વિશધ્યમાન પણ સાંસારિક જીવનમાં માંડ પ્રભુભકિતના શુભ પરિણામ હોઇ શકે. જો એના ચિત્તના અધ્યવસાય મલિનતા જાગ્યા છે, તો હવે બીજા ત્રીજા ગમે તે નિમિત્તને તરફ ખેંચાતા હોય તો એ સંકિલશ્યમાન છે, અને પામી તમે ભાવ બગાડશો નહિ. ઉજજવલતા-નિર્મળતા તરફ આગળ વધતા હોય તો
સમજી રાખવાનું છે કે મલિન ભાવ લાવવા એ વિશુધ્યમાન છે.
સહેલા છે, કેમકે એના માટે કશું કષ્ટ કશો ખરચ નથી આ એના જેવું છે કે સીડીના પાંચમે પગથિયે લાગતો; પરંતુ એ પણ હકિકત છે કે જેમ મલિન ભાવ બે જણ ભેગા થયા, પણ એમાં એક ઉપરથી નીચે બહુ સસ્તા અને સહેલા, એમ શુભ ભાવ પણ બહુ ઉતરે છે, બીજો નીચેથી ઉપર ચડે છે. ૧૪
સસ્તા અને સહેલા છે, માત્ર આપણને એની ગરજ ગુણસ્થાનકની પાયરીએ આવું જ છે જેમ સીડી પર
જોઇએ, નિર્ધાર જોઈએ કે “મારે ભાવ શુભ જ રાખવા બંને ભલે એક પગથિયા ઉપર હોય. પણ મનના છે.' ચિત્તના ભાવ ષસ્થાનપતિત છે, તેથી જો સહેજ ભાવનો મોટો તફાવત છે.-એકના ઊતરવાના છે. સેફલેશના ભાવ શરુ કર્યા તો એમાં સંખ્યાતગુણ વૃદ્ધિ બીજાના ચડવાના છે, એમ ગુણસ્થાનકમાં ઉપશમ અસંખ્યાતગુણ વૃદ્ધિ.... વગેરે થવા માંડશે.' માટે શ્રેણિએ ચઢનારો ૯મે ગુણઠાણે પહોચ્યો હોય, અને પ્રારંભમાંથી જ અશુભ ભાવને ઊઠવા ન દો, અને બીજો ઉપશ્રમ શ્રેણિએ ઠેઠ ૧૧મે ગુણઠાણે પહોંચી નવનવા શુભ ભાવ જરૂરી ઊભા કરો.તો પછી એના જઈ ત્યાંથી હવે ઉતરતો ૯મે ગુણઠાણે આવ્યો હોય, વિશુદ્ધિના શુભ ભાવમાં સંખ્યાતગુણ વૃદ્ધિ આ બંનેના ૯મા ગુણઠાણે ભાવ સરખા, પરંતુ હજી
અસંખ્યાતગુણ વૃદ્ધિ વગેરે થવાને અવકાશ છે. જૈન ચડનારો પોતાના ભાવને અધિક અધિક નિર્મળ કરી શાસનનું આ સ્થાન પતિતનું વિજ્ઞાન આપણને રહ્યો છે, એ વિશુધ્ધમાન ગણાય, વિશુદ્ધિવાળો
સંકલેશથી બચવા આ સંકલેશમાં સંખ્યાતગુણ હાનિ ગણાય; ત્યારે નીચે ઊતરનારો બીજો પોતાના ભાવને વગેરે કરવા પ્રેરે છે. એમ વિશુદ્ધિમાં એવી વૃદ્ધિ કરવા મલિન મલિન કરતો નીચે ઊતરે છે એટલે એ સંકિલશ્યમાન ગણાય, સંકલેશવાળો ગણાય.
પ્રસ્તુતમાં યોગદષ્ટિમાં બોધમાં જોઈએ. આમ જોઈએ તો ૯મા ગુણઠાણાની પરિણતિ
દા.ત. પ્રારંભિક જીવને મિત્રાષ્ટિના બોધની અમુક છઠ્ઠા-સાતમા ગુણઠાણા કરતાં ઘણી ઊંચી પરિણતિ છે.
પ્રમાણમાં પરિણતિ થઇ, પછી ઉપદેશશ્રવણ અને પરંતુ છથી સાતમે જનાર વિશુધ્યમાન છે, ત્યારે આ
ભાવના વધારતા એ બોધ-પરિણતિની માત્રા વધતી
ચાલી; એ કેટલા વેગથી વધે છે, યા સંખ્યાતગુણ ૧૧ મેથી નીચે ઊતરતો ૯મે આવેલો ને હજી નીચે જવા તરફ છે એ સંકલેશવાળો છે. આ પરથી શીખવા
વેગથી ? કે અસંખ્યગુણ વેગથી ? યા સંખ્યાતભાગ મળે છે કે સારામાં સારા વિશુદ્ધિના પરિણામ છતાં જો
વેગથી? કે અસંખ્યભાગ વેગથી?...વગેરે જોવાય. એમાં એક સહેજ નબળો નરસો ભાવ ઘાલશો, તો તમે
એમ વિપરિત શ્રવણ-વાંચનાદિથી બોધ-પરિણતિ વિશુદ્ધિમાંથી સંકલેશમાં ચાલ્યા જશો. દા. ત.
કદાચ ઘટતી ચાલી. તો કેટલા વેગથી ઘટતી ચાલી? જિનમંદિરમાં પ્રભુના ચૈત્યવંદનમાં ભકિતના ભાવમાં
સંખ્યાતગુણ હાનિ થઈ ? કે અસંખ્યાતગુણ હાનિ
થઇ ? વગેરે જોવાય. આમ બોધ-દર્શન વગરે ગુણો ચડયા એ વિશુદ્ધિ છે. પરંતુ ત્યાં ભગવાનની આડે આવી કોક ઊભું રહ્યું. એ વખતે જો એના પર સહેજ
વૃદ્વિ-હાનિની દષ્ટિએ આ છ સ્થાનમાં પડે, એનું નામ ગુસ્સો ઇતરાજી લાવ્યા, તો તમે વિશઢિમાંથી પસ્થાન -પતિત કહેવાય. સંકલેશમાં ગયા ! ત્યારે સાચવવાનું આ જ છે, કે આ સૂક્ષ્મતાના હિસાબે જોતાં એકેક દ્રષ્ટિમાં અશુદ્ધ પરિણામોથી ખચ ભરેલા સંસારમાં યાને બોધમાત્રાના ઘણા ઘણા પ્રકાર પડે; ને એમ વિચારતાં
For Private and Personal Use Only
