Book Title: Gnatadharmkathanga Sutram Part 02
Author(s): Kanahaiyalalji Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www. kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
१.१०
ज्ञाताधर्मकथासूत्रे
विज्ञानरूपा उत्पन्ना विनष्टाश्च वर्तमानकालेऽपि उत्पद्यन्ते विनश्यन्ति च, तथा भ विष्यत् काले उत्पत्स्यन्त विनशिष्यन्ति च त उपयोगा आत्मनः = कथंचिदभिन्ना स्तेनानेकभूतभावभविकोऽप्यहमस्मीत्येवमनित्यपक्षोपि मम दोषाय नास्तीत्यर्थः । यत्तु - अत्रभावाः सत्ताः परिणामा वा इति व्याख्यातं तदयुक्तम्
अतीतानां भाविनां च भावानामनेकान्वयितयाऽतीतार्थक भूतशब्दात् प्रागेव प्रयोक्तव्यस्य भावशब्दस्य तदनन्तरं प्रयोगो न संगच्छते अपि च- तन्मतेऽतीत भविकानां भावान्वयितया ततः पूर्वत्र वा सहैव प्रयोक्तव्ययोरतीतभविकशब्द
उत्पन्न होते हैं नष्ट होते हैं तथा भविष्यत् काल में जिस में उत्पन्न होंगे और नष्ट होंगे वे उपयोग आत्मा से कथंचित् अभिन्न हैं । अतः इस उपयोग की अपेक्षा मैं आत्मा अनेक भूत, भाव, भविक वाला भी हूँ इस तरह आत्मा में अनित्यता भी आ जाती है सो यह अनित्यता का पक्ष भी हमारे लिये दोषावह नही होता है। यहां पर जो किन्हीं २ ने भाव शब्द का अर्थ सत्ता या परिणाम इस रूप से किया है वह ठीक नहीं है । भाव शब्द यहां वर्तमान कालार्थ का ही वाचक है सत्ता या परिणाम का वाचक नहीं । कारण जो अतीत और भावी भाव होते हैं वे अनेकार्थान्वयी होते हैं इसलिये अतितार्थ क भूत शब्द से पहिले ही प्रयोक्तव्य भावशब्द का उस के बाद प्रयोग करना संगत प्रतीत नहीं होता ।
अपिच - सत्ता यो परिणामवादियों के मत में अतीत और भवि यत भावों को भावान्वयी होने के कारण अतीत और भविष्यत् ઉત્પન્ન થયા છે નષ્ટ થયા છે તેમજ ભવિષ્ય કાળમાં પણ જેમાં ઉત્પન્ન થશે અને નાશ પામશે તે ઉપયેગા આત્માથી કથ'ચિત અભિન્ન છે. એટલા માટે
આ ઉપયાગની અપેક્ષાએ હું ‘ આત્મા ' ઘણા ભૂત, ભાવ અને ભાવિક વાળે પણુ છું આ રીતે આત્મામાં અનિત્યતા પણ આવી જાય છે તે આ અનિત્ય ભાવના પક્ષ પણ અમારા માટે સદોષ કહી શકાય નહિ' કેટલાક ભાવ શબ્દેને! અર્થ સત્તા કે પરિણામ પણ કરે છે તે ઉચિત નથી. અહી ભાવ શબ્દ ફક્ત વર્તમાન કાળના વાચક છે. સત્તા કે પરિણામ અને વાચક નથી. કારણ કે જે અતીત અને ભાવી ભાવે હાય છે તે અનેકાર્થાન્વયી હાય છે, અથી અતીતાક ભૂત શબ્દની પહેલાં જ પ્રયુક્ત કરવામાં આવેલા ભાવ શબ્દને તેના પછી પ્રયાગ કરવેા ઉચિત લાગતા નથી. વળી સત્તા કે પિરણામ વાદીઓના મતે અતીત અને ભવિષ્ય ભાવા ભાષાન્વયી હાવા બદલ
For Private And Personal Use Only
