________________
आत्मा
आत्मा के तीन प्रकार हैं
१. बहिरात्मा आत्मा का वह पर्याय, जिसमें जीने वाला व्यक्ति शरीर को ही आत्मा मानता है।
२. अंतरात्मा आत्मा का वह पर्याय, जिसमें जीने वाला व्यक्ति आत्मा को शरीर से भिन्न मानता है।
३. परमात्मा आत्मा का वह पर्याय, जो शुद्ध और शरीर से मुक्त होता है।
आत्मबुद्धिः शरीरादौ यस्य स्यादात्मविभ्रमात्। बहिरात्मा स विज्ञेयो मोहनिद्रास्तचेतनः ।। बहिर्भावानतिक्रम्य यस्यात्मन्यात्मनिश्चयः। सोऽन्तरात्मा मतस्तज्ज्ञैर्विभ्रमध्वान्तभास्करैः ।। निर्लेपो निष्कलः शुद्धौ निष्पन्नोऽत्यन्तनिर्वृतः । निर्विकल्पश्च शुद्धात्मा परमात्मेति वर्णितः ।।
ज्ञानार्णव ३२.६-८
१५ फरवरी
२००६