________________
કે, હું માંગું ને મારો મનોરથ પૂરો ન કરી શકે, એવાની આગળ માંગણી મૂકવા કરતાં તો મૂંગા મરવું એ જ ડહાપણનું લક્ષણ ગણાય !
દરબારીઓને થયું કે, ચારણ પરમારની પ્રતિજ્ઞાથી અજાણ લાગે છે, માટે જ આવી આશંકા વ્યક્ત કરીને હાથ લંબાવવાની હિંમત નથી કરી શકતો. એથી દરબારમાંથી પોકાર ઊઠ્યો કે, ચારણ ! અમારા આ પરમારની એવી તો અડગ ટેક છે કે, કોઈ પ્રાણની માંગણી કરે, તો પ્રાણનું પ્રદાન કરતાં પણ ખચકાટ ન અનુભવવો. આવી ટેકને આજ સુધી કોઈ નમાવી શક્યું નથી. માટે તમે મનમાન્યું માંગી શકો છો. તમને માંગતા જેટલો વિચાર કરવો પડે, એટલો આ પરમારને આપતાં નહિ જ કરવો પડે, એમ નક્કી માનજો.
દરબારની આ વાત સાંભળીને તો ચારણને વધુ ચાનક લાગી એણે કહ્યું કે, જે કંઈ માંગવું હોય એ મુક્ત મને માંગવાની છૂટ છે. પણ મારે કંઈ રાજકાજ કે ધન-ધાનની કામના નથી. મારી કામના તો કલ્પનાતીત છે. એટલે જ માંગણી રજૂ કરતાં હું ખચકાટ અનુભવું છું. મારી માંગણી સાંભળીને પરમારને એ ચીજ આપવાની અશક્તિ દર્શાવવી પડે, તો એ બંને માટે સારું ન ગણાય. એના કરતાં તો મોઢે આવેલી માંગણીને ગળેથી ઉતારી દેવાથી બાંધી મુઠ્ઠી લાખની કહેવત કૃતાર્થ બની જશે.
ચારણનો આ પ્રસ્તાવ સાંભળીને તો પરમાર મૌન ન જ રહી શક્યા. એમણે કહ્યું કે, ચારણ ! જાન કરતાં જીભનું જતન કરવાની ટેક મને વધુ વહાલી છે. કોઈ જો મારી સમક્ષ પ્રાણની માંગણી કરે, તો આત્માની આહુતિ આપતાં હું પળનોય વિલંબ ન કરું. પ્રાણ કરતાં વધુ મોંઘી ચીજ તો તમે માગવાના નથી ને ? માટે જરાય સંકોચ કે શરમ રાખ્યા વિના જે કંઈ માંગવું હોય, એ માંગી લો.
પરમારની આ ઉદારતા-વિશાળતા પર આખો દરબાર ઓવારી ઊઠ્યો અને ચારણ તરફ સૌની મીટ મંડાઈ, ચારણની માંગણી શી હશે ? એ અંગે સૌ તરેહ તરેહની કલ્પનાના ઘોડા દોડાવી રહ્યું. ત્યાં તો એ સંસ્કૃતિની રસધાર : ભાગ-૫
૧૯
