________________
S
ગોંડલનું ગૌરવ
પૂત હજી કપૂત થાય, પરંતુ એથી કંઈ માવતરથી કમાવતર ન જ થઈ શકાય, આવી એક કહેવત સુપ્રસિદ્ધ છે. આજે તો લગભગ આ વાત કહેવત રૂપે જ સચવાઈ રહેલી જોવા મળે છે. આટલું પણ જો કે સારું ગણાય. બાકી થોડાં વર્ષો પૂર્વે તો પિતા-પુત્ર ઉપરાંત રાજા-પ્રજાના જીવન-વ્યવહારમાં પણ આ કહેવત ચિરતાર્થ થતી જેવા મળતી હતી. એના પ્રભાવે કપૂત થવા તૈયાર થઈ ગયેલો પૂત પાછો સપૂત તરીકે ઝળકી ઊઠતો. ગોંડલ રાજ્યમાં બનેલો એક પ્રસંગ એવી પ્રેરણાનો પડઘો પાડી શકે એમ છે કે, માવતર જો માવતરપણું જાળવી જાણે, તો કપૂત તરીકે કાળું કલંક વહોરવા તૈયાર થઈ ગયેલો પૂત છેલ્લી ઘડીએય એ કુમાર્ગથી પાછો ફરીને સપૂત તરીકે ઇતિહાસાંકિત બની શકે છે.
ગોંડલ નરેશ તરીકે જ્યારે સગરામજી ઠાકોરનાં નામકામ તપતાં હતાં, ત્યારે રાજ્યસંબંધી બંધારણમાં એક એવો નિયમ પળાતો હતો કે, ખેતરમાં જે અનાજ પાકે, એનો અમુક હિસ્સો ‘રાજ્યભાગ’ તરીકે રાજ્યમાં આપી આવવાનો ! આવી આવક પણ રાજ્યના સંચાલનસંસ્કૃતિની રસધાર ઃ ભાગ-૫
૨૩
