________________
‘બેટા ! ભંડાર અખૂટ જોઈએ, એ વાત સાચી પણ રેકી નીતિથી જ એને ભરી શકાય ! લૂંટની લક્ષ્મીનો સમુદ્ર પણ લહેરાયો હોય, તોય એની કિંમત મારે મન ફૂટી કોડીનીય નથી. ને નેકીની ફક્ત એક કોડીય જેની પાસે હોય, એને હું કરોડપતિ તરીકે ઓળખું છું.’
‘પિતાજી ! આપની આ વાત સાચી ! પણ ‘રાજકોષ’ને ભરવાના આ બેય માર્ગ સ્વીકાર્ય ગણાવા જોઈએ ! એક નેકીનો, બીજો લૂંટનો ! નેકીથી ભંડાર ભરાય, ત્યાં સુધી લૂંટનો વિચાર ન થાય. પણ પહેલો માર્ગ જ્યાં ભંડાર ન ભરી શકે, ત્યાં બીજો માર્ગ પણ યોગ્ય ગણાવો જોઈએ !’
યોગરાજને આ વાત પ્રતિકાર્ય લાગી એમણે કહ્યું :
‘ના, બેટા ના. ભંડાર ભરવાનાં બે માર્ગ તરીકે નેકી ને લૂંટ ન જ હોઈ શકે ! સુવાસ ને શીતલના કંદ બાગ ને આગના બે માર્ગે ન જ મળી શકે ! એ મળે તો બાગના માર્ગે જ. આગના માર્ગે ક્યારેય નહિ !'
ક્ષેમરાજ આમ તો પિતૃભક્ત હતો. પણ એને પિતાજીની ‘આદર્શપૂજા’ ન ગમી. એની આંખ તો લૂંટની લક્ષ્મીનો ખડકલો જોઈ રહી હતી. એણે તૈયાખોલ વાત કરી નાખી :
‘પિતાજી ! પ્રભાસપાટણના સાગરતટે પરદેશનાં વહાણો પસાર થઈ રહ્યા છે. એમાં ખૂબ ખૂબ માલમિલકત ભરેલી છે. અમે યોજના ઘડી છે કે, આ વહાણો પર લૂંટ ચલાવીને આપણો ભંડાર ભરવો ! આ યોજના પર આપની સમંતિ મળે, તો સારી વાત છે. નહિ તો આમેય અમારી યોજના તો અફર જ છે !'
‘લૂંટ ! લૂંટની લક્ષ્મી !! લૂંટની લોહિયાળ લક્ષ્મી !!!'
યોગરાજના હૈયાએ વીજળીનાં ઝાટકાં પર ઝાટકાં અનુભવ્યા ! એમના હૈયામાં આઘાતની તીણી-શૂળો ભોંકાવા માંડી. એમનું હૈયું આંસુ અને આગથી છલબલી ઉઠ્યું ! એમના રોમેરોમ રડી ઉઠ્યા કે, સંસ્કૃતિની રસધાર : ભાગ-૫
૪.
