________________
હતું. એથી આવી ચોરીની સ્મૃતિ થવા છતાં પટેલે બેધડક જવાબ વાળ્યો કે, બાપુ ! ગોંડલ-રાજ્ય માટે જ્યાં ચોરી જ સંભવિત નથી, ત્યાં આવા પ્રશ્નોને અવકાશ જ ક્યાં રહે ! માટે ફ૨માવો બીજી કોઈ આજ્ઞા હોય તો !
લોઢું લાલચોળ બની ઊઠે અને તરત જ ઘણનો ઘા પડતાં ધાર્યો ઘાટ ઘડાઈ જાય, એ રીતનો રહસ્ય-સ્ફોટ કરતાં નરેશે કાનમાં કહ્યું : પટેલ ! યાદ કરો એ ભૂતકાળ ! રાજ્યભાગ ઓછો ભરવો પડે, એ આશયથી તમે રાતોરાત જ ગાઢું અનાજથી ભરીને ઘરભેગું કરવાનો પ્રયાસ કરેલો, ત્યારે અધવચ્ચે ફસાયેલા એ ગાડાને બહાર કાઢવા તમને કોઈ સહાયક બનેલું, આથી જ તમારી ચોરી સફળ બનેલી. માટે મારું કહેવું આટલું જ છે કે, ગોંડલ છોડીને જે રાજ્યમાં જાવ, ત્યાં આવા ગંભીરપેટા અને ઉદાર-દિલ ધણી હોવાની ખાતરી કર્યા પછી જ ગોંડલ છોડવું હોય તો છોડજો.
સુરંગમાં ચિનગારી ચંપાતાં જ જેમ હલચલ ને હોહા મચી જાય, એમ નરેશે કરેલા આ રહસ્ય-સ્ફોટથી પટેલના મનમાં મથામણનો મહાસાગર હિલોળે ચડ્યો. પટેલ વિચારી રહ્યા : ગોંડલ-નરેશ જ એ દહાડે શું મને રાજ્ય-ચોરીમાં સહાયક બન્યા હતા. ઓહ ! તો તો આવા ગંભીરપેટા, વર્ષોથી આ ચોરીની વાતને હૈયામાં જ છુપાવી રાખનારા અને મારી આબરૂને અણદાગ રાખનારા ધણી બીજે ક્યાં મળવાના ? માવતર તરીકે એઓ મહાન છે, તો કપૂત તરીકે મારા જેવો બીજો કુલાંત્રર કોણ નીકળવાનો !
ગાંગજી પટેલની આંખમાંથી શ્રાવણ-ભાદરવો વહી નીકળ્યો. ગોંડલ-નરેશના પગ પખાળીને પટેલે કહ્યું : આપની સલાહ શિરોધાર્ય છે. માટે હવે બીજે ક્યાંય નથી જવું. ન ખમી શકાય એવો મારો અપરાધ છે, એને મંતવ્ય ગણવાની પ્રાર્થના કરવાનો અધિકાર પણ હું જો કે ખોઈ બેઠો છું.
સંસ્કૃતિની રસધાર : ભાગ-૫
૨૯
