________________
આશ્રિત થઈને ખાંડ-ખાજાની મોજ ઉડાડવા કરતા, સ્વાશ્રિત રહીને લૂખો-રોટલો ખાવો વધુ સારો છે !
હિન્દુત્વના ચોળ-મજીઠ રંગે રંગાયેલા ગંગ કવિએ ત્યારે કહ્યું હતું હિન્દુત્વના મારા રંગ હળદરિયા નથી કે, એ ઉડી જાય ! સર્વેશ્વરનો પહેલો આશ્રિત બની રહીને જ બીજા આશ્રય તરીકે હું અકબરના દરબારમાં પ્રવેશવા માંગુ છું. સર્વેશ્વરની સેવામાં આ દરબાર જે દહાડે આડો આવતો જણાશે, એ જ દહાડે બાદશાહનો બહિષ્કાર કરતાં હું રંજ નહિ અનુભવું !
કવિ અકબરનો આશ્રિત બન્યો. થોડા દહાડામાં તો એના કવિત્વે એને જન-જનની જીભનો વાસી બનાવી દીધો, ટૂંક સમયમાં જ પ્રતિષ્ઠાનું શિખર સર કરી જનારો કવિ ગંગ, બીજાઓની આંખમાં કણાની જેમ ખૂંચે, એ સ્વાભાવિક હતું. બીજા કવિઓ એનું છિદ્ર શોધી રહ્યા. સાચું છિદ્ર ન મળ્યું, એટલે આખરે સહુએ કવિની નેક-ટેકને નિશાન બનાવીને, શિકાર કરવાનો નિર્ણય કર્યો. સહુને એ વાતની પાકી-પ્રતીતિ હતી કે, સર્વેશ્વરની કવિતા પાછળ શબ્દ અને શક્તિનો સાગર ઠલવી દેનારી ગંગની એ ઉદારતા, સમ્રાટની સ્તુતિનો એક શબ્દ પણ ગાવા, કૃપણ જાહેર થયા વિના રહે એવી નથી !
બીજા દિવસની સભામાં જ્યારે કવિઓનો વારો આવ્યો, ત્યારે કેટલાંક મુસ્લિમ કવિઓ ઉભા થયા. બાદશાહની કુર્નિશ બજાવીને એમણે કહ્યું :
જહાંપનાહ ! એક પાદપૂર્તિ લઈને અમે આવ્યા છીએ, એનું છેલ્લું પદ છે : આશ કરો અકબર કી ! આ પદને અંતિમ પદ તરીકે માન્ય રાખીને સહુ કવિઓ જો એક એક કવિતા રચી લાવે, તો આપની ગુણ-ગરિમાને જગત સાચા સ્વરૂપમાં સહેલાઈથી સમજી શકે !
ગંગ તરફની ઈષ્ય વૃત્તિથી બળતા કેટલાક કવિઓએ આ વાતને વધાવતા કહ્યું: હા, જહાંપનાહ ! પ્રસ્તાવ ખૂબ સારો છે. એક તો આપના ગુણોનું ગૌરવ જ કોઈ ઓર છે ! એમાં વળી પાછી કવિરાજ સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૫ ------------------------------- ૮૫
