________________
પ્રામાણિકતા, પરગજુપણું અને પરાક્રમ જેવા ગુણોનું બળ જ એમના માટે પરદેશમાંય સ્વદેશ જેવો સહારો પુરો પાડવામાં સમર્થ બની જતું હોય છે.
ઝાંઝણ શેઠ મૂળ તો ઉત્તર ગુજરાતમાં આવેલ થરાદ-ગામના રહેવાસી હતા. પણ એઓ સોરઠમાં આવેલા છત્રાસા ગામમાં રહેવા આવ્યા, ત્યારથી જ ધીમે ધીમે એમના જીવનમાં આબાદી અને આબરૂનો સુમેળ સધાતો ચાલ્યો. થોડાક વર્ષોમાં તો એ સુમેળ એટલો બધો શુદ્ધિ-વૃદ્ધિ પામ્યો કે, ઝાંઝણ શેઠની કીર્તિ-કથાઓ સોરઠના પ્રત્યેક સીમાડે ઠેરઠેર ગવાવા માંડી. કોઈ પણ વાત હોય, સૌના મોમાં ઝાંઝણશેઠનું નામ ન નીકળે, એ બને જ નહિ ! આવી આબરૂ અને આવી આબાદીની કમાણીમાં શેઠના પરગજુ સ્વભાવનો અને પરાક્રમી પ્રભાવનો ખૂબ જ મોટો ફાળો હતો !
અઢારે આલમની હરકોઈ વ્યક્તિ ઝાંઝણને શેઠ તરીકે સ્વીકારતા હર્ષ અનુભવતી, તો દુકાને આવેલા હરકોઈ ગ્રાહકને પુત્ર જેવા વાત્સલ્યથી વધાવવામાં શેઠ આનંદ અનુભવતા. થરાદથી પહેરેલા લુગડે નીકળીને છત્રાસામાં આવ્યા બાદ મેડી-મકાન અને હાટના ઠાઠમાઠ ઝાંઝણ-શેઠ ભોગવી શકતા હતા, એના મૂળમાં વેપારી/ગ્રાહક વચ્ચેનો આવો સ્નેહસંબંધ કારણ હતો ! એથી જ મહાજનના મોવડી તરીકે શેઠને ઓળખાવતા સૌ ગર્વ અનુભવતા.
એક દિ’ શેઠ દુકાને બેઠા હતા. કામકાજનો બોજ ઠીકઠીક વધારે હતો, છતાં આવનાર દરેકની આગતા-સ્વાગતા કરવાનું શેઠ ચૂકતા નહિ. શેઠ ચોપડો ચીતરવામાં મશગુલ હતા. મધ્યાહ્ન થવાની તૈયારી હતી, જમવા જવાનો સમય થઈ રહ્યો હતો, થોડીવાર થઈ, ચોપડો બંધ કરીને શેઠ ઘરે જવાની તૈયારી કરવા માંડ્યા. એટલામાં જ એમની દુકાને કોઈનું આગમન થયું. આનંદ અને અહોભાવ સાથે ઝાંઝણ શેઠે એ આગંતુકને પૂછ્યું : ‘સ્વરૂપચંદ શેઠ ! તમે ક્યાંથી ? કંઈ ઘણા દિવસે દેખાયા ! તબિયત તો મજામાં છે ને ?’
સંસ્કૃતિની રસધાર : ભાગ-૫
૭૯
