________________
આંસુધાર અનરાધાર વહી રહી છે. ને એમનાં અંતરમાં અનુતાપની આગ ભડભડ કરતી જલી ઉઠી છે. પાપનું પ્રાયશ્ચિત આંસુ ને આગ જ છે ! આપનો દેહ તો જુઓ ! ૧૨૦ વર્ષની જૈફવયે આપ ચિતામાં પ્રવેશશો? ના, મહારાજ ! ના, નગરનું બચ્ચે-બચ્ચું આપને વિનવે છે કે, આપ નિર્ણય ફેરવો !”
જનતા કરગરી રહી. જનતાના આ અવાજમાં આઘાત, દર્દ અને વેદનાથી પણ કંઈક વધુ હતું. પણ યોગરાજ તો અડગ હતા. પોતાનું લોહી રેડીને ય આદર્શનો રંગ એમને ઘેરો રાખવો હતો. તેઓએ કહ્યું :
તમારા સહુની વાત સાચી ! પુત્રોનું પ્રાયશ્ચિત ભલે થઈ ગયું પણ મારું પ્રાયશ્ચિત હજી બાકી છે. એ ત્યારે પૂરું થશે, જ્યારે આ દેહ રાખની ઢગલીમાં રૂપાંતરિત થઈને નેકીનો પુકાર ઉઠાવતો ઉઠાવતો કણ-કણ રૂપે ગુજરાતના આકાશમાં ઘૂમી વળશે !”
-ને યોગરાજ ખડા થઈ ગયા. આંસુઓમાં પગ બોળીને, જખમી જિગરોની જ્વાલાઓના ઉકળાટને સહીને એઓ નગરના રાજમાર્ગો વટાવતા નગર બહાર આવી ઉભા.
ચિતા ભડભડ કરતી પ્રવળી ઉઠી હતી. એની લબકારા મારતી જ્વાળાઓ આકાશને આંબતી હતી. પુત્રોના પાપનું અને લૂંટની લોહિયાળ લક્ષ્મીનું પ્રાયશ્ચિત કરવા મહારાજા યોગરાજે એમાં પ્રવેશ કર્યો. ઘડી બે ઘડીમાં તો એ દેહ માટી-કણમાં મળી ગયો.
થોડીવાર થઈ, પવનની એક લહરી આવી અને સંસ્કૃતિના સંદેશને સંસારભરમાં ફેલાવવાં કાજે, આદર્શમૂર્તિના દેહની એ ભસ્મ-કણોને લઈને એણે આકાશમાં ઘૂમરાવ્યા !
સંસ્કૃતિની રસધાર : ભાગ-૫
————
