________________
III
પરાઈ પીડ
એ પણ એક યુગ હતો, આજે “વાણિયા' તરીકે વખોડાતો સમાજ ત્યારે “વણિક” તરીકે વખણાતો ! વણિકની એવી આબરૂ હતી કે, જે સાચું બોલે, સાચું તોલે, જે સાચું ભાળે, સાચું ચાલે, એ વણિક ! જે મર્દ થઈને બીજાના દર્દને દૂર કરવા ફના થઈ જાય, એ વણિક ! વણિક ચોપડા જ ચીતરી ન જાણે, વણિક હાટ અને હવેલી જ સંભાળી ન જાણે, પણ વખત આવે એ ધર્મયુદ્ધના મોરચેય મરણિયો થઈને ઝઝૂમે અને “જિત થકી પણ ઝૂઝવું પ્યારું'નું શૌર્ય ગીત લલકારતો લલકારતો ન્યોચ્છાવર થઈ જઈનેય એ પોતાનો ધન્ય-ધર્મ અદા કરે ! વીતેલા એ યુગમાં વણિકની કીર્તિ આવી હતી.
આવી કીર્તિની કમાનો જેના જીવન દ્વારે રચાયેલી રહેતી, એવા વિરના સંતાન વણિકોમાં ઝાંઝણ શેઠના નામ-કામ પણ સોનાની શાહીથી લખાયેલા છે અને એના તેજ આંખને આંજી દે, એવા છે !
વીરો અને વિદ્વાનો જેમ જ્યાં જાય, ત્યાંની ધરતીને વતન-સમોવડી બનાવી દે છે. એમની પાસે રહેલી વીરતા અને વિદ્વત્તા જ જેમ એમનું મોટામાં મોટું બળ ગણાતું હોય છે, એમ વણિકો પણ જ્યાં જાય, ત્યાં ૭૮ — ——
--~~ ~ સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૫
