________________
એ વાતનો થયો કે, આ રીતે ગોંડલ રાજ્ય છોડીને પટેલ બીજા રાજ્યમાં જાય તો એથી ગોંડલનું ગૌરવ હણાય. એમણે પૂછ્યું : પટેલ ! રાજ્યમાં કોઈ વાતની તકલીફ પડતી હોય, અધિકારીઓની કોઈ હેરાનગતિ હોય, તો એ અંગે નિઃસંકોચ જણાવો, તો એ વિષયમાં વિચારવાની મારી તૈયારી છે. તમે તો ધરતીના તાત ગણાવ. માટે જે કોઇ મુશ્કેલી હોય, એ ખુલ્લાં દિલે કહી શકો છો. બાકી આ રીતે સીધી જ રાજ્ય-ત્યાગ કરવાની વાત તમને પણ બરાબર જણાય છે ખરી ?
પટેલે કહ્યું : રાજ્યમાં આવી તો કોઈ જ તકલીફ નથી. પણ જામનગરમાં વિઘોટી-પ્રથા છે. એનો અમલ અહીં પણ થાય, તો અમને પટેલ ખેડૂતોને થોડો લાભ થાય.
પટેલની આ વાત સાંભળીને ગોંડલ-નરેશે એવું આશ્ચર્ય અનુભવ્યું કે, આવા નાનકડા એક લાભ ખાતર વળી રાજ્ય છોડવાનું ! એમણે વાત્સલ્યપૂર્વક જણાવ્યું કે, પટેલ ! આ તો બહુ નાની વાત છે. આ વાતની સામે રાજ્યનો ત્યાગ કરવો, એ તો બહુ જ મોટી વાત ગણાય. તમારા જેવા ડાહ્યા માણસ આ રીતે રજને ગજનું સ્વરૂપ આપે, એ બરાબર ન ગણાય. ગોંડલ નરેશે વધુમાં જણાવ્યું કે, રાજ્યને આવકનું કોઈ સાધન તો હોવું જ જોઇએ ને ? ગોંડલમાં પાક પ્રમાણે રાજ્ય-ભાગ નક્કી થાય છે. તો જામનગરમાં વિઘોટી-પ્રથા છે. વર્ષોથી બંને રાજ્યમાં આવી પ્રથાઓ ચાલી આવે છે. વળી, બંને વચ્ચે કોઈ ઝાઝો તફાવત પણ નથી. માટે બીજી કોઈ તકલીફ હોય તો જણાવો. તો જરૂર વિચાર કરવાની મારી પૂરેપૂરી તૈયારી છે.
ગોંડલ-નરેશની આ વાત એકદમ વાજબી હતી. પણ પટેલ લોભમાં તણાયા હતા. વળી પોતાની વાતને ટેકો આપનારા ઘણા પટેલ ખેડૂતો મળી આવશે, એથી અંતે તો રાજ્યને નમતું તોળવું જ પડશે, એવી ધારણા-ભ્રમણાએ પટેલને ઘેરી લીધા હતા. એથી જરાક મર્યાદા ચૂકીને પટેલે કહી દીધું કે, બાપુ ! આપને મન જે વાત નાની ગણાય છે, એ સંસ્કૃતિની રસધાર ઃ ભાગ-૫
૨૫
