________________
હોય, તો ઓસડિયા કાઢું. અહિંસક ઓસડીયાં આ શૂળના મૂળને મારી હઠાવે, એ અસંભવિત છે !
મંત્રી પરિવાર તો ગમે તે ભોગે રાજાને જીવાડવા માંગતો હતો. એણે હિંસામાં હકાર ભણ્યો અને વૈદ્યરાજે ઓસડની પેટી ખોલી. પેટી ખોલતા ખોલતા એણે કહ્યું : આરોગ્યશાસ્ત્રના અધિષ્ઠાતા અમારા ચરક ઋષિ અહિંસાના આશક હોવા છતાં એમણે મુખ્યત્વે આરોગ્યને આંખ સામે રાખીને જ વૈદકના ગ્રંથો લખ્યા હોવાથી ન છૂટકે હિંસક ઔષધિનોય ઉલ્લેખ કર્યો છે. આયુર્વેદ અહિંસામાં માનનારું હોવા છતાં એમાં આવતા કોઈ કોઈ હિંસક પ્રયોગો આખરી ઉપાય તરીકે ન છૂટકે જ લખાયા છે. આ શૂળ માટેય આવો હિંસક પ્રયોગ કરવો પડશે. ઔષધિઓ તો મારી પાસે હાજર છે. ફક્ત એક જીવતા કબૂતરની જરૂર પડશે. એના માંસમાં આ ઔષધિઓ કાલવીને, આંખમાં આંજવાથી ગમે તેવું હઠીલું શૂળ પણ શાંત થઈ જાય છે.
વૈદરાજે ઓસડિયા કાઢ્યા, એટલામાં તો જીવતું કબૂતર હાજર થઈ ગયું, કબૂતરને ઉભું ને ઉભું ચીરીને એના લોહી-માંસમાં વૈદરાજે ઓસડિયા કાલવ્યા. લોહીનો આ લેપ શૂળથી તરફડતા રાજાની આંખે ચોપડવામાં આવ્યો અને વળતી જ પળે આરામની એંધાણીઓ કળાવા માંડી. થોડીક જ પળોમાં શૂળનું મૂળ જાણે ઉખડીને ફેંકાઈ ગયું. રાજા સ્વસ્થતા સાથે બેઠો થઈ ગયો. જાણે વર્ષો પૂર્વેની કોઈ ઝાંખી-સ્મૃતિ સતેજ થતી હોય, એમ એણે પૂછ્યું : મારી આંખમાં શૂળ ઉપડી હતી ને? કોણે એને શાંત કરી હતી? અને કઈ દવાથી એ શાંત થઈ હતી? - હિંસાની હોળી દેખાઈ ન જાય, એ માટે એની પર રાખ છાવરવા જેવી ચૂપકીદી રાખવાનો સહુને ઈશારો કરીને મંત્રીએ કહ્યું : રાજાજી ! અમારા પુણે આ વૈદરાજનો પ્રયોગ સફળ નીવડ્યો અને આપ નિરોગી બન્યા. - રાજાને તરત જ પોતાનો મુદ્રાલેખ યાદ આવ્યો. એણે કહ્યું : વૈદરાજ ! મારીને જીવવા કરતા જીવાડીને મરવું મને વહાલું છે. શૂળને શાંત કરનારા તમારા પ્રયોગે કોઈનો જીવ તો નથી લીધો ને ?
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૫
~
૭૫
