________________
આ વતા સાંભળીને ક્ષેમરાજની આંખ લાભ ને લોભના વિકારોથી ઉભરાઈ ઉઠી, એના મનમાં વિધ્વંસ નોંતરે એવો એક વિચાર ઝબૂકી ગયો : રે ! આ વહાણો પર લૂંટ ચલાવવામાં આવે, તો અણહિલપત્તનનો રાજભંડાર અક્ષય ને અખૂટ બની રહે ! ક્ષેમરાજની આ વિકૃતિએ ગુપ્તચરને પાનો ચડાવ્યો. એણે લોભના અગનમાં ઘી હોમતા કહ્યું :
‘યુવરાજ ! અવસર ઘણો સુંદર છે. વહાણોમાં લક્ષ્મીના અખૂટ ભંડાર ભર્યા પડ્યા છે. એક હજાર અશ્વો એ વહાણમાં છે. દોઢસો હાથીઓનો ભાર એ વહાણો વહે છે. અને દેશ-પરદેશના કરિયાણાં તો એમાં ગણ્યાં ગણાય એમ જ નથી !'
ગુપ્તચર ચાલ્યો ગયો, પણ યુવરાજના દિલમાં લોભની લબકારાં મારતી આગ જલાવીને એ ગયો હતો. યુવરાજે પોતાના ભાઈઓને લૂંટની લક્ષ્મી અને પોતાની યોજના જણાવી. સહુએ યુવરાજને સમસ્વરે વધાવી લીધો. પણ ગમે તેમ તોય ક્ષેમરાજ યોગરાજનો પુત્ર હતો. પિતાની ઈચ્છાને પોતીકી ઈચ્છા બનાવવી અને પિતૃ-પારતંત્ર્યને કલ્યાણની કેડી ગણાવી, આ જાતની સંસ્કૃતિનું આ ધાવણ પીને એ મોટો થયો હતો. આ લૂંટની યોજનાને અમલી બનાવવાં કાજે પિતૃઆજ્ઞા લેવાં એ પિતા પાસે ગયો. યોગરાજની કાયા ૫૨ વાર્ધક્ય ઢળી પડ્યું હતું. ૧૦૦ વર્ષની વય વટાવીને એમનો દેહ આગળ વધી રહ્યો હતો, છતાં એ દેહમાં તાકાત હતી, ખડતલતા હતી ને ખમીર હતું !
ક્ષેમરાજ પિતાની પાસે આવ્યો. પિતાની ચરણ-૨જ મસ્તકે ચડાવીને એણે કહ્યું :
પિતાજી ! આપણા રાજ્યની સીમાઓ વધતી જાય છે. એ આનંદની વાત છે. આપણી આજ્ઞા નીચે, ધીમે ધીમે ઘણાં રાજ્યો આવી ગયા છે, એય અતિશય આનંદની બાબત છે. પણ આ બધાના ઉજ્જવળ ભાવિ માટે ‘રાજભંડાર’ અખુટ રહેવો જોઈએ, એનું શું ?' સંસ્કૃતિની રસધાર : ભાગ-૫
૪૫
