________________
કે, કંપની સરકાર અમને ભિખારી બનાવી દેવામાં સફળ નીવડે. તોય અમે એવી ખુમારી સાથે ભીમ માંગીશું કે, ધર્મની રક્ષા ખાતર આવી ફકીરી ભોગવવાનુંય ભાગ્ય કયાંથી? માટે ભય બતાવીને તમે અમારી ખુમારીનો ક્ષય કરવા માંગતા હો, તો ખાંડ ખાવ છો ખાંડ ! માટે જવા દો એ બધી વાત ! મને હવે આ પ્રશ્નનો ચોખ્ખો જવાબ આપો કે, અમને યાત્રા કરવા જેવી છે કે યુદ્ધમાં અમારું પાણી માપી લેવાનો તમારો નિર્ધાર છે ? બંને રીતે અમે પૂરા તૈયાર છીએ : બોલો, યાત્રા કરવા અમે આગળ વધીએ કે આ ધરતીને પાણીપત બનાવીને પાણી બતાવી આપવા કમ્મર કસીએ ?
અંગ્રેજ અફસરને થયું કે હવે વધુ લાંબુ ખેંચવામાં સાર નથી. એથી એણે કહ્યું કે, સરકારની અને તમારી બંનેની આબરૂને ઝાંખપ ન લાગે, એવો કોઈ વચલો માર્ગ ગોતીએ તો કેમ?
ભીમસિંહજી ચાલાક હતા. એમણે કહ્યું : એ કામ તો તમારા જેવા મુત્સદીઓનું જ ! બોલો, વચલો માર્ગ શો નીકળે એમ છે? અમે એને અપનાવવા બંધાતા નથી. પણ એ માર્ગ જો ન્યાયી હશે તો યુદ્ધ ખેલવાનો અમને કંઈ શોખ પણ નથી !
થોડી પળો સુધી વિચાર કરીને અંગ્રેજ સરકારે અંતે વચલો માર્ગ જણાવતા કહ્યું: ભીમસિંહજી ! તમે માત્ર તમારો રસાલો લઈને ઓગડની આ યાત્રા કરી શકો છો. કંપની સરકારની આ ઉદારતાથી તમને સંતોષ થઈ જશે, એવો વિશ્વાસ છે.
વળતી જ પળે ભીમસિંહજીએ અફસરને કહ્યું કે, તમારા સિપાઈઓને કહી દો કે, સમશેર મ્યાન કરી દે, સંધિ થઈ ગઈ છે ! અંગ્રેજ અફસરે આશ્ચર્ય અને આનંદ એકી સાથે અનુભવ્યા. સમશેરો મ્યાન થતાની સાથે જ ભીમસિંહજીની આંખના એક ઈશારે સમગ્ર પ્રજા પૂરના પ્રવાહની જેમ ધસમસતી ગતિએ ઓગડના ખુલેલા દરવાજામાંથી અંદર
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૫
–
