________________
આદેશના કાગળિયાના ટુકડે ટુકડા કરવા પ્રતિજ્ઞાબદ્ધ છીએામે એમ ન સમજતા કે, આ બોલ પાછળ મારું એકલાનું બળ છે ! આ બોલ પાછળ તો ભાભર જેવા કેટલાય ગામોનું બળ છે. અંદર ભલે અમે અલગાવ રાખતા હોઈએ, પણ જ્યારે ઓગડને આંગણેથી ધર્મયુદ્ધની ભેરી ધણધણી ઉઠશે, ત્યારે અમે બધા એક થઈને તમારી સત્તા સામે સંઘર્ષ ખેલી લઈને ધર્મયુદ્ધમાં વિજયી બન્યા વિના નહિ જ રહીએ ! એવું ભવિષ્ય હું અત્યારે જ છાતી ઠોકીને ભાખી શકું છું.
હિન્દુ-રાજવીની શૌર્યકથાઓ સાંભળવાનો અવસર એ અફસરને અનેકવાર મળ્યો હતો, પણ એ શૌર્યનું દર્શન તો આજે પહેલવહેલું જ થતું હતું. આ શૌર્ય પર અફસર દિંગ થઈ ગયો, છતાં દાણો દબાવી જોઈને એ શૌર્યનું પાકું પારખું કરવાં એણે ઠાવકે મોઢે કહ્યું : ભીમસિંહજી ! બોલવામાં બહુ બહાદુરીની જરૂર નથી પડતી અને સૂતેલા સિંહને જગાડવામાં જરાપણ ડહાપણ નથી ! માટે કંપની સરકાર સામે સંઘર્ષ છેડવાની વાતો કરતા પૂર્વે એટલો વિચાર પણ કરી લેવો કે, ધારે તો કંપની સરકાર તમારા ચોવીસે ગામને ખાલસા કરાવી શકે એમ છે. માટે રસ્તે રઝળતા બની જવું હોય, તો ખુશીથી સત્તા સામે સંઘર્ષ માંડવાની આ વાતને આગળ વધારશો.
ભીમસિંહજી પાસે એકલું સામર્થ્ય જ નહિ, સમર્પણ પણ હતું ! સામર્થ્ય જીતની આશા હોય, ત્યારે જ મેદાનમાં ઝંપલાવે છે જ્યારે સમર્પણ તો આવી આશાની કોઈ શક્યતા ન હોય, તોય કર્તવ્ય અદા કરવા શહાદતને સ્વીકારી લેતું હોય છે. ભીમસિંહજીનું સમર્પણ રાડ પાડીને બોલી ઉઠ્યું :
“સૂર્ય પશ્ચિમમાં ઉગે અને પૂર્વમાં આથમે, એ હજી સંભવિત છે પણ તમારી સત્તા સામેના સામૂહિક સંઘર્ષમાં અમને હાર મળે, એ તો અસંભવિત જ છે. આ પ્રભાવ ધર્મયુદ્ધનો છે. છતાં કદાચ માની લઈએ
૧૦૮
———
-
~ સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૫
