________________
પડશીતિ નામા ચતુર્થ કર્મગ્રંથ ચક્ષુદર્શનનો ઉપયોગ હોય. (જુઓ પંચસંગ્રહ દ્વાર ૧લું ગા. ૮ની સ્વોપજ્ઞ ટીકા)
આ પ્રમાણે જીવસ્થાનક ઉપર ઉપયોગ નામનું ત્રીજું દ્વાર પૂર્ણ થયું.
જીવસ્થાનકમાં લેશ્યા
सन्नि दुगि छलेस, अपजबायरे पठम चउति सेसेसु । सत्तट्ठ बंधुदीरण, संतुदया अट्ठ तेरससु ॥७॥
શબ્દાર્થ છનેસ - છ લેશ્યા || વંઘુવીર – બંધ અને ઉદીરણા તિસેતુ - શેષમાં ત્રણ વેશ્યાસંતુલ - સત્તા અને ઉદય.
અર્થ :- સંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય પર્યાપ્તા અને અપર્યાપ્તાને છ લેશ્યા હોય છે. અપર્યાપ્તા બાદર એકેન્દ્રિયમાં પ્રથમની ચાર વેશ્યા હોય છે. શેષ જીવભેદોમાં ત્રણ લેશ્યા હોય છે. તથા તેર જીવસ્થાનકોમાં સાતઆઠ કર્મોનો બંધ અને ઉદીરણા હોય છે. તથા આઠ કર્મોની સત્તા અને ઉદય હોય છે.
વિવેચન - પર્યાપ્તા સંજ્ઞી પંચેન્દ્રિયને અપર્યાપ્તાવસ્થામાં શુભ અને અશુભ એમ બન્ને પરિણામનો સંભવ હોવાથી એ વેશ્યા હોઈ શકે, જેમ તીર્થકર આદિ મહાપુરુષો જ્યારે અપર્યાપ્તાવસ્થામાં હોય ત્યારે તેઓને શુભ લેશ્યા સંભવે અને કેટલાક કરણ અપર્યાપ્તા જીવોને અને લબ્ધિ અપર્યાપ્તાને અશુભ પરિણામના કારણે અશુભ લેશ્યા સંભવે આ રીતે સંજ્ઞી પર્યાપ્તા અને સંજ્ઞી અપર્યાપ્તામાં છએ વેશ્યા હોય. અહીં લેગ્યા-જેના વડે આત્મા કર્મથી લેપાય છે, એટલે કૃષ્ણાદિ દ્રવ્યલેશ્યા (કાળા વગેરે વર્ણના પુદ્ગલો)ની પ્રધાનતા (નિમિત્ત)થી આત્માનો શુભાશુભ પરિણામ છે. કહ્યું છે કે
कृष्णादिद्रव्यसाचिव्यात् परिणामश्च आत्मनः । स्फटिकस्येव तत्रायं, लेश्याशब्दो प्रवर्तते ॥१॥
