________________
F
ષડશીતિ નામા ચતુર્થ કર્મગ્રંથ બાસઠ માર્ગણાઓમાં યોગ” सच्चेअर मीस असच्च, मोस मणवय विउव्वि आहारा । उरलं मीसा कम्मण, इण जोगा कम्म अणाहारे ॥२४॥
શબ્દાર્થ અચ્ચમોત - અસત્યામૃષા || ફળો - એ પ્રમાણે ૧૫ યોગે છે. વ - વચનયોગ
મહિર - અણાહારીમાં કાર્પણ
કાયયોગ છે. ગાથાર્થ :- સત્ય, અસત્ય, મિશ્ર, અસત્યામૃષા એમ ચાર મનયોગ, એ જ પ્રમાણે ચાર વચનયોગ, વૈક્રિય, આહારક, ઔદારિક કાયયોગ અને તેના ત્રણ મિશ્ર તથા કાર્પણ આ પ્રમાણે ૧૫ યોગો છે. અણાહારીમાં એક કાર્પણ કાયયોગ છે. (૨૪)
વિવેચન :- મન વચન અને કાયાના આલંબને કરીને આત્મપ્રદેશોમાં થતો જે વીર્યનો વ્યાપાર તે યોગ કહેવાય છે. યોગના પર્યાયવાચી શબ્દો વીર્ય, બલ, પરાક્રમ, ચેષ્ઠા, શક્તિ, સામર્થ્ય વગેરે છે. તેના મુખ્ય ત્રણ ભેદ છે. મનયોગ, વચનયોગ અને કાયયોગ. તેમાં મનયોગના ચાર ભેદ છે.
(૧) સત્યમનયોગ : જે પદાર્થ જે સ્વરૂપે હોય તે પદાર્થનું તે સ્વરૂપે વિચારવું તે સત્યમનયોગ. તે વિચારણામાં આત્મપ્રદેશોમાં પ્રવર્તતો વ્યાપાર તે
(૨) અસત્યમનયોગ :- તીર્થકર ભગવંતોએ જે વસ્તુનું જે સ્વરૂપ કહ્યું છે તેનાથી વિરુદ્ધ વિચારવું તે અથવા અનેક ધર્માત્મક વસ્તુના કોઈપણ એક ધર્મને સ્વીકારી બીજાનો અપલાપ કરનારા જે વિચારો તે અસત્યમનયોગ.
(૩) સત્યાસત્ય :- કોઈપણ પદાર્થનું કાંઈક સત્ય અને કાંઈક અસત્ય વિચારવું તે.
(૪) અસત્યામૃષા :- જે સત્ય પણ ન હોય અને અસત્યપણ ન હોય તેવા વિચારો તે
