________________
મૂળ માર્ગણાનું વર્ણન
૨૯
તે કાય. કાય એટલે શરીર અથવા ઔદારિક આદિ પુદ્ગલોના જથ્થાથી બનાવેલ પિંડ, જથ્થો, સમૂહ તે.
(૪) યોગ માર્ગણા - મન-વચન-કાયા વડે આત્મપ્રદેશમાં પ્રવર્તતો વ્યાપાર.
(૫) વેદ માર્ગણા - ઇન્દ્રિયજન્ય સુખ ભોગવવારૂપ ઇચ્છા તે અથવા વિષય સુખભોગની જે અભિલાષા તે વેદ.
(૬) કષાય માર્ગણા - કષ-એટલે સંસાર અને આય એટલે લાભ-જેનાથી સંસાર વધે અર્થાત્ જન્મ મરણોની પરંપરા રૂપ સંસારની વૃદ્ધિ અથવા બીજાના હૃદયને દુઃખ પહોંચાડવું, હૃદય દુભાવવું તે.
અથવા જેમાં જીવો દંડાય તે કષ સંસાર, અને આય-લાભ, વધે તે. (૭) જ્ઞાન- જેના વડે વસ્તુઓમાંના વિશેષ ધર્મનો બોધ કરાય તે.
(૮) સંયમ :- “સમય” પાંચ ઇન્દ્રિય અને મનને કાબૂમાં રાખવું તે એટલે કે પાંચ ઇન્દ્રિયના વિષયમાં જીવ રાગદ્વેષ ન કરે તે. એટલે આત્મા પાપ-વ્યાપારથી જેના વડે વિરમે તે સંયમ.
(૯) દર્શન - જેના વડે વસ્તુઓમાંના સામાન્ય ધર્મનો બોધ કરાય તે.
(૧૦) લેગ્યા - આત્મા કર્મો વડે જેનાથી લેપાય–જોડાય તે અથવા સ્વભાવનું બંધારણ. (૧૧) ભવ્ય - મોક્ષે જવાનું યોગ્યપણું જેનામાં હોય તે.
(૧૨) સંશી - ભૂત ભાવી અને વર્તમાન કાળના ભાવોની વિચારણારૂપ દીર્ઘકાલિકી સંજ્ઞા જેને હોય તે સંજ્ઞી
(૧૩) સમ્યક્તઃ- વસ્તુની યથાર્થપણાની બુદ્ધિ તે સમ્યક્ત. જે પદાર્થ જે સ્વરૂપે છે તેને તે સ્વરૂપે જાણવું, વિચારવું, સમજવું તે સમ્યક્ત.
(૧૪) આહારી : ઓજાહાર, લોમાહાર, અને કવલાહારા ત્રણમાંથી કોઈ પણ આહારવાળો હોય તે આહારી, ગ્રહણ કરાયઆયિતે ઈતિ આહાર-તે જેને હોય તે આહારી કહ્યું છે કે
