________________
ગુણસ્થાનકને વિષે યોગ-ઉપયોગ
૧૦૯ શરીરથે કેવલીને ઔદારિક કાયયોગ તેમ જ મન:પર્યવજ્ઞાની અને અનુત્તરવાસીને ઉત્તર આપવામાં દ્રવ્ય મનયોગના બે ભેદ, ધર્મની દેશનાના કાળે વચનયોગના બે ભેદ હોય છે આમ ૭ યોગ સંભવે છે. બાકીના યોગ ન હોય કારણકે લબ્ધિનો ઉપયોગ પ્રમાદ અવસ્થામાં થાય છે. કેવલીભગવંતો અપ્રમત્ત જ હોય છે. કેવલી ભગવંતને રાગદ્વેષનો નાશ થયેલો હોવાથી અસત્ય મનયોગ સત્યાસત્ય મનયોગ અને તે બન્ને વચનયોગ પણ હોય નહિ.
કેવલીભગવંતો સયોગીના અંતે કાયયોગનો નિરોધ કરી અયોગી અવસ્થાને પ્રાપ્ત કરે છે. તેથી અયોગી ગુણસ્થાનકે એક પણ યોગ નથી.
આ પ્રમાણે ૧૪ ગુણસ્થાનમાં યોગ દ્વારા જાણવું.
ચૌદ ગુણસ્થાનકોમાં ઉપયોગ तिअनाण दुदंसाइम दुगे अजइ देसि नाण दंसतिगं । ते मीसि मीसा समणा, जयाइ केवल दुअंतदुगे ॥४८॥
શબ્દાર્થ સમMI – મન:પર્યવસહિત || ગયાડ઼ - પ્રમત્તાદિમાં
ગાથાર્થ - પ્રથમના બે ગુણસ્થાનકમાં ત્રણ અજ્ઞાન અને બે દર્શન હોય છે. ચોથા અને પાંચમાં ગુણસ્થાનકે ત્રણજ્ઞાન અને ત્રણદર્શન હોય છે. આ જ છે ઉપયોગ મિશ્રગુણઠાણે અજ્ઞાનથી મિશ્ર હોય છે. પ્રમત્તઆદિ સાત ગુણસ્થાનકમાં આ છ ઉપયોગ મન:પર્યવસહિત એમ ૭ ઉપયોગ હોય છે. અંતિમ બે ગુણસ્થાનકે કેવલદ્ધિક હોય છે. (૪૮)
વિવેચન :- પહેલા અને બીજા ગુણસ્થાનકે ૩ અજ્ઞાન અને બે દર્શન એમ પાંચ ઉપયોગ હોય છે. સમ્યક્ત્વાદિ ન હોવાથી મતિજ્ઞાનાદિ શેષ ઉપયોગ હોય નહિ.
