________________
ગુણસ્થાનકને વિષે જીવભેદ
૧૦૫
જવાય નહિ. આ છ અપર્યાપ્તામાં પરભવથી આવેલ સાસ્વાદન અને સંજ્ઞી પર્યાપ્તો જીવ તો ગ્રંથભેદ કરી ઉપશમસમ્યપામી અથવા શ્રેણી સંબંધી ઉપશમસમ્યપામી પડીને સાસ્વાદને આવી શકે છે. આ પ્રમાણે સાસ્વાદને સાત જીવભેદ હોય છે.
અવિરતસમ્યગૃષ્ટિ ગુણસ્થાનકે સંજ્ઞી પર્યાપ્તો-અપર્યાપ્તો એમ બે જ જીવભેદ સંભવે છે. જોકે પર્યાપ્ત અવસ્થામાં તો ત્રણે પ્રકારનું સમ્યક્ત્વ હોય. પરંતુ તીર્થકરાદિના જીવો પરભવથી ક્ષાયિક અથવા ક્ષાયોપથમિક સમ્યક્ત્વ લઈને દેવ-મનુષ્યભવમાં આવે છે. તેથી અપર્યાપ્ત અવસ્થામાં પણ ચોથું ગુણસ્થાનક હોય. જેમ શ્રેણિકરાજા ક્ષાયિક સમ્યત્વ સહિત નરકમાં ગયા અને મનુષ્યમાં પણ આવશે. તેથી ચોથા અવિરત સમ્યકત્વ ગુણસ્થાનકે બે જીવભેદ હોય અને કોઈપણ સમ્યગૃષ્ટિ જીવ સમ્યત્વ લઈને એકેન્દ્રિય, વિકલેન્દ્રિયમાં કે અસંજ્ઞી પંચેન્દ્રિયમાં ઉત્પન્ન થતો નથી તેથી બાકીના જીવભેદ સંભવે નહિ.
શેષ ગુણસ્થાનકોમાં સંજ્ઞી પર્યાપ્તો એક જ જીવભેદ સંભવે છે. કારણકે પએ કેન્દ્રિય, વિકસેન્દ્રિય, અને અસંશી પંચેન્દ્રિયને ભવસ્વભાવે મિથ્યાત્વ ગુણસ્થાનક હોય. બાકીના ગુણસ્થાનક હોય નહિ. અને પહેલું બીજું તેમજ ચોથું ગુણસ્થાનક લઈને પરભવમાં જવાય, ત્રીજા વગેરે ગુણસ્થાનક લઈને પરભવમાં ઉત્પન્ન થવાય નહિ, તેથી સંજ્ઞી અપર્યાપ્ત જીવભેદ સંભવે નહિ. મિશ્રગુણસ્થાનકે જીવ મરણ પામતો નથી અને દેશવિરતિ આદિ ગુણસ્થાનકોમાં વર્તતો જીવ મૃત્યુ પામે છે પરંતુ દેશવિરતિ કે સર્વવિરતિના પચ્ચખાણ માત્ર વિવતિ ભવપૂરતાં જ હોય છે. તેથી મૃત્યુ પામતાની સાથે પરભવાયુષના પ્રથમ સમયે નિયમાં અવિરત ગુણસ્થાનક આવી જાય તેથી એક જ જીવભેદ સંભવે.
આ પ્રમાણે ગુણસ્થાનક વિષે જીવભેદ દ્વાર પૂર્ણ થયું.
