________________
ષડશીતિ નામા ચતુર્થ કર્મગ્રં
चउरिंदि असन्नि दुअन्नाण, दुदंस इगबिति थावरि अक्खु । तिअनाण दंसणदुगं, अनाणतिगि अभव्वि मिच्छदुगे ॥३२॥ શબ્દાર્થ
૭૨
थावरि પાંચ સ્થાવરમાં
અવવધુ - ચક્ષુદર્શન વિના
ગાથાર્થ :- ચઉરિન્દ્રિય અને અસંશી માર્ગણામાં બે અજ્ઞાન અને બે દર્શન એમ ચાર ઉપયોગ હોય છે. એકેન્દ્રિય બેઇન્દ્રિય તેઇન્દ્રિય અને પાંચ સ્થાવરમાં ચક્ષુદર્શન વિના તે ત્રણ ઉપયોગ હોય છે. ૩ અજ્ઞાન, અભવ્ય અને મિથ્યાત્વક્રિકમાં ૩ અજ્ઞાન અને બે દર્શન હોય છે. (૩૨)
વિવેચન :- ચઉરિન્દ્રિય અને અસંશીમાર્ગણામાં ચાર ઉપયોગ હોય. આ માર્ગણામાં સમ્યક્ત્વ અને સંયમ ન હોવાથી શેષ જ્ઞાન અને દર્શન ઉપયોગ નથી.
આ માર્ગણાવાળા જીવો મિથ્યાત્વી કે સાસ્વાદની હોય તેથી મતિઅજ્ઞાન અને શ્રુતઅજ્ઞાન અને અચક્ષુદર્શન હોય છે. અને તે પર્યાપ્તા થાય ત્યારે ચક્ષુદર્શન હોય. આમ ચાર ઉપયોગ છે. તથા એકેન્દ્રિય બેઇન્દ્રિય, તેઇન્દ્રિય અને પાંચસ્થાવરમાં ત્રણ ઉપયોગ હોય છે. ચરિન્દ્રિયની જેમ શેષ ઉપયોગ તેઓને નથી અને ચક્ષુઇન્દ્રિય ન હોવાથી ચક્ષુદર્શન પણ હોય નહિ. તેથી ત્રણ ઉપયોગ સંભવે.
મતિઅજ્ઞાન, શ્રુતઅજ્ઞાન અને વિભંગજ્ઞાન, અભવ્ય, મિથ્યાત્વ અને સાસ્વાદન કુલ માર્ગણામાં ૩ અજ્ઞાન અને બે દર્શન કુલ પાંચ ઉપયોગ હોય. આ છએ માર્ગણાઓમાં સમ્યક્ત્વ, સંયમ અને કેવલજ્ઞાનાદિ ઉચ્ચભાવો સંભવે નહિ. તેથી પાંચ જ્ઞાન અવધિદર્શન અને કેવલદર્શન સંભવે નહિ.
પ્રશ્ન :- આ છ માર્ગણામાં અવધિદર્શન કેમ ન સંભવે ? સામાન્ય બોધમાં વિપરીતપણું કે અવિપરીતપણું હોય નહિ. જ્ઞાનમાં અજ્ઞાન બતાવ્યું છે. પણ દર્શનમાં અદર્શન બતાવ્યું નથી. વળી છદ્મસ્થને જ્ઞાન દર્શનપૂર્વક જ થાય છે. તેથી વિભંગજ્ઞાનીને અવધિદર્શન હોય. જ્ઞાન મિથ્યાત્વથી કલુષિત થાય ત્યારે અજ્ઞાન થાય પણ દર્શન તે અદર્શન
