________________
૨૦૨
પડશીતિ નામા ચતુર્થ કર્મગ્રંથ અવિરત સમ્યગ્દષ્ટિથી અપ્રમત્ત ગુણસ્થાનકમાં ત્રણ અથવા ચાર ભાવ હોય છે. તેમાં ત્રણભાવ આ પ્રમાણે છે.
આ ચારે ગુણઠાણે ક્ષાયોપથમિક સમ્યક્ત્વ જે જીવોને હોય તેઓને ક્ષાયિક અને ઉપશમ ભાવના સમ્યક્ત્વઆદિ ન હોય તેથી ત્રણ ભાવો હોય છે. તે આ રીતે ક્ષયોપશમભાવે જ્ઞાન, દર્શનાદિ તથા સમ્યત્વ, ઔદયિક ભાવે દેવ-મનુષ્ય-તિર્યંચ નરકગતિપણું આદિ અને પારિણામિક ભાવે જીવત્વ અને ભવ્યત્વ-એમ ત્રણ ભાવો હોય છે. પરંતુ ક્ષાયિક સમકિતી અથવા ઔપથમિક સભ્યત્વી જીવ હોય તો ક્ષાયિકભાવનું અથવા ઉપશમભાવનું સમ્યક્ત્વ, ક્ષયોપશમભાવે જ્ઞાનદર્શનાદિ, ઔદયિકભાવે મનુષ્યગતિ આદિ અને પરિણામિક ભાવે જીવત, ભવ્યત્વ આ પ્રમાણે ચાર ભાવ હોય છે.
ઉપશામક ૯-૧૦ ગુણસ્થાનક અને ૧૧મા ઉપશાંત મોહને ચાર અથવા પાંચ ભાવો હોય છે. ઉપશમશ્રેણીમાં ચડતા જીવો મોહનીયનો ઉપશમ કરતાં હોવાથી ઉપશામક કહેવાય છે. અને અગ્યારમે ગુણઠાણે સર્વથા મોહનો ઉપશમ થઈ ગયો હોવાથી ઉપશાંતમોહ કહેવાય છે. જોકે આઠમાં ગુણઠાણે ઉપશમશ્રેણી અથવા ક્ષપકશ્રેણીની શરૂઆત છે તો પણ આઠમે ચારિત્રમોહનીયકર્મની એકપણ પ્રકૃતિનો ક્ષય અથવા ઉપશમ કરતો નથી તેથી આઠમા ગુણઠાણાને નિશ્ચયનયથી ઉપશામક અથવા ક્ષપક કહેવાય નહિ. માટે ૯મા અને ૧૦મા ગુણઠાણાવાળાને ઉપશામક કહ્યા છે. આ ત્રણ ગુણઠાણે ચાર અથવા પાંચભાવો હોય છે. તે આ પ્રમાણે
ઉપશમ સમકિતી ઉપશમશ્રેણી ચઢતો હોય તો તેને પથમિક ભાવનું સમ્યકત્વ અને ચારિત્ર (બન્ને). ક્ષયોપશમભાવનું જ્ઞાનદર્શનાદિ, ઔદયિકભાવે મનુષ્યગતિઆદિ અને પારિણામિકભાવે જીવવ-ભવ્યત્વ. એમ ચાર ભાવ તથા ક્ષાયિક સમ્યત્વવાળો આત્મા ઉપશમશ્રેણી ચઢતો હોય ત્યારે ક્ષાયિકભાવનું સમ્યકત્વ
પથમિકભાવનું ચારિત્ર, ક્ષાયોપશમભાવે જ્ઞાનદર્શનાદિ, ઔદયિક ભાવે મનુષ્યગતિ વગેરે પરિણામિક ભાવે જીવત્વ-ભવ્યત્વ એમ પાંચ ભાવ હોય છે.
