________________
બાસઠ માર્ગણામાં અલ્પબદુત્વ
૮૧
જઘન્યથી ૧ સમય અને ઉત્કૃષ્ટથી ૧૨ મુહૂર્તનો છે. તેથી પૂર્વના ઉત્પન્ન થયેલા અપર્યાપ્તા ગર્ભજ મનુષ્યો અંતર્મુહૂર્ત કાળે મરણ પામે છતે નવા અપર્યાપ્તા ગર્ભજ મનુષ્યો ક્યારેક ૧૨ મુહૂર્ત સુધી અથવા મધ્યમ વિરહકાળ સુધી ઉત્પન્ન ન થાય તેથી ઉત્કૃષ્ટથી ૧૧ મુહૂર્તથી કંઈક અધિક કાળ સુધી આ જગતમાં અપર્યાપ્તા ગર્ભજ મનુષ્યો ન હોય એવું પણ બને. એટલે જ્યારે સમુચ્છિમ મનુષ્યો અને અપર્યાપ્તા ગર્ભજ મનુષ્યો આ જગતમાં ન હોય ત્યારે માત્ર પર્યાપ્તા ગર્ભજ મનુષ્યો જ હોય છે. તે પણ જઘન્યથી ર૯ આંકડા પ્રમાણ સંખ્યાતા જ હોય છે. ગર્ભજ મનુષ્યો અસંખ્યાતા કદાપિ હોય નહી.
ગર્ભજ મનુષ્યો સંખ્યાતા હોય એમ કહ્યું. પણ સંખ્યાતુ નાનું મોટું અનેક જાતનું હોય છે. તેથી તે સંખ્યા જણાવવા માટે ત્રણ રીતે ગર્ભજ મનુષ્યોની સંખ્યા કહેલ છે. (૧) પાંચમા વર્ગને છઠ્ઠા વર્ગ સાથે ગુણવાથી જે સંખ્યા આવે તેટલા અથવા (૨) એકની સંખ્યાને ક્રમશ: છ—વાર ડબલ કરવાથી પ૦ ગર્ભજ મનુષ્યોની જઘન્ય સંખ્યા આવે છે. (૩) ત્રીજા યમલપદથી વધારે અને ચોથા યમલપદથી ઓછા યમલપદબે વર્ગનો સમૂહ તે યમલપદ કહેવાય.
(૧) વર્ગ - મૂલ સંખ્યાને તે મૂલસંખ્યા વડે ગુણાકાર કરવો તે વર્ગ કહેવાય. દા.ત. પાંચ પાંચ વડે ગુણવાથી રપ આવે અહીં પચ્ચીસ તે પાંચનો વર્ગ કહેવાય.
ર૪૨=૪ ૧લો વર્ગ, ૪૮૪=૧૬ રજો વર્ગ, ૧૬/૧૬=૨૫૬ ત્રીજો વર્ગ ૨૫૬૪૨૫૬=૬૫૫૩૬ ચોથો વર્ગ ૬૫૫૩૬૬૫૫૩૬-૪૨૯૪૯૬૭૨૯૬ એ પાંચમો વર્ગ. ૪૨૯૪૯૬૭ર૯૬૪૨૯૪૯૬૭ર૯૬=૧૮૪૪૬૭૪૦૭૩૭૯૫૫૧૬૧૬ એ છઠ્ઠો વર્ગ.
