________________
૧૬૮
પડશતિ નામા ચતુર્થ કર્મગ્રંથ અનંતગુણા છે કારણ કે સર્વ સિદ્ધો અયોગી હોવાથી તેઓને અયોગગુણમાં ગણ્યા છે. તેથી ભવસ્થ અને અભાવસ્થ બને જીવો સાથે ગણતા અનંતગુણા થાય છે.
અયોગી કરતા મિથ્યાદષ્ટિ જીવો અનંતગુણા છે કારણકે સાધારણ વનસ્પતિકાયને જ માત્ર જીવો સિદ્ધ ભગવંતોથી અનંતગુણા છે તો સર્વમિથ્યાત્વી જીવો અનંતગુણા જ હોય.
પ્રશ્ન :- દેશવિરતિ ગુણઠાણ નિત્ય છે. સાસ્વાદન ગુણસ્થાનક અને મિશ્ર ગુણ, અનિત્ય છે છતાં દેશવિરતિ કરતા તે બન્ને અસંખ્યગુણા કેમ કહ્યા ?
જવાબ :- સાસ્વાદન ગુણસ્થાનકે કોઈવાર નવા ઉપશમ પામનારા જીવો અસંખ્યાતા હોય છે. ત્યારે દેશવિરતિમાં જેટલા અસંખ્યાતા જીવો હોય તેના કરતા કવચિત નવું ઉપશમ પામીને સાસ્વાદને આવનારા ઘણા હોય તે અપેક્ષાએ અસંખ્યગુણા કહ્યા છે.
આ અલ્પબદુત્વ દરેક ગુણસ્થાનકે ઉત્કૃષ્ટ સંખ્યા હોય તેને આશ્રયી સમજવું.
આ પ્રમાણે અલ્પબદુત્વ નામનું દ્વાર પૂર્ણ થયું.
આ ચૌદ ગુણસ્થાનકમાં ૧, ૪, ૫, ૬, ૭, અને ૧૩ આ ૬ ગુણસ્થાનકો આ સંસારમાં કાયમ છે. કારણકે વનસ્પતિકાય આદિમાં મિથ્યાત્વી સદા છે. મહાવિદેહ આદિ ક્ષેત્રમાં ચોથું, પાંચ, છઠું અને સાતમાદિ ગુણઠાણા વર્તતા હોય છે જ. ભરત ઐરાવતમાં છઠ્ઠા આરામાં અને ઉત્સર્પિણીના પહેલા-બીજા આરામાં આ ગુણસ્થાનક કદાચ ન હોય, તે વખતે મહાવિદેહમાં તો હોય જ. તેવી રીતે સયોગી કેવલી પણ મહાવિદેહમાં સદા હોય છે. તેથી આ છ ગુણસ્થાનક ધ્રુવ (નિત્ય) કહેવાય છે. અને બાકીના આઠ ગુણસ્થાનક અધ્રુવ (અનિત્ય) કહેવાય છે. તેથી તે આઠ ગુણસ્થાનકોમાંથી ક્યારેક એક જ ગુણસ્થાનક*
* ગુણસ્થાનક એટલે ગુણસ્થાનકમાં વર્તતા જીવો સમજવા.
