________________
બાસઠ માર્ગણામાં ઉપયોગ
થાય એમ કહેલ નથી. તેથી વિર્ભાગજ્ઞાનીને અવધિદર્શન કહેવું જોઈએ. એમ સિદ્ધાંતકાર માને છે જે વાત પ્રજ્ઞપ્તિસૂત્રમાં પણ કહી છે.
સિદ્ધાંતકાર વિર્ભાગજ્ઞાની મિથ્યાત્વીને પણ અવધિદર્શન માને છે. તેમના મતે આ છે માર્ગણામાં અવધિદર્શનસહિત છ ઉપયોગ કહેવા. પરંતુ કર્મગ્રંથકાર અવધિજ્ઞાનીને જ અવધિદર્શન માને છે. તેથી તેમના મતે છ માર્ગણામાં પાંચ ઉપયોગ હોય.
જોકે છબસ્થને જ્ઞાનનો ઉપયોગ દર્શનપૂર્વક થાય, પરંતુ તેવો એકાંતે નિયમ નથી. કારણકે સંયમી આત્માઓને મન:પર્યવજ્ઞાન દર્શન વિના પણ થાય છે. તેથી વિર્ભાગજ્ઞાનીને અવધિદર્શન ન થાય. એવું પણ માની શકાય. જોકે મિશ્ર માર્ગણામાં અવધિદર્શન કર્મગ્રંથકારે પણ કહ્યું છે. તત્વ વાતામ્ (જુઓ ગાથા રની વૃત્તિ)
केवलदुगे नियदुर्ग, नव तिअनाण विणु खइयअहक्खाए । दंसणनाणतिगं देसि मीसि अन्नाण मीसं तं ॥३३॥
શબ્દાર્થ નિયટુ – પોતાનું હિક હોય. || અન્નામી – અજ્ઞાનથી મિશ્ર રય મહg - ક્ષાયિક અને તં - તે ત્રણ દર્શન
યથાખ્યાતમાં | ગાથાર્થ - કેવલજ્ઞાન અને કેવલદર્શન માર્ગણામાં પોતાનું હિક હોય છે, ક્ષાયિક સમ્યકત્વ અને યથાખ્યાત ચારિત્રમાં ત્રણ અજ્ઞાન વિના ૯ ઉપયોગ. દેશવિરતિમાં ત્રણ જ્ઞાન અને ત્રણ દર્શન એમ છ ઉપયોગ, તે છ ઉપયોગ મિશ્ર માર્ગણામાં અજ્ઞાનથી મિશ્રિત હોય છે. (૩૩)
વિવેચન :- કેવલજ્ઞાન અને કેવલદર્શન ૧૩ મે ૧૪ મે ગુણઠાણે હોય, ત્યાં છાબસ્થિક જ્ઞાન દર્શન ન હોવાથી બે જ ઉપયોગ હોય છે. કોઈપણ જીવને સમ્યકત્વ થાય ત્યારે ક્ષયોપશમભાવનાં મત્યાદિજ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય છે. ૧૩ મે ૧૪ મે ગુણઠાણે ક્ષાયિકભાવનું કેવલજ્ઞાન અને કેવલદર્શન થાય છે. તેથી ક્ષાયોપશમ ભાવના ૧૦ ઉપયોગ હોય નહિ.
