________________
જીવસ્થાનક ઉપર બંધસ્થાનકાદિ
૧૯
ચારના ઉદયના ગુણ ૧૩-૧૪, કાળ - જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત, ઉત્કૃષ્ટથી દેશોનપૂર્વક્રોડ વર્ષ, તે આ પ્રમાણે
જે મનુષ્ય પોતાનું અંતર્મુહૂર્ત જ આયુષ્ય બાકી હોય અને ઘાતી કર્મોનો ક્ષય કરી કેવલજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરે તે મનુષ્યને સયોગી કેવલી અને અયોગી કેવલી અવસ્થામાં અંતર્મુહૂર્ત રહી મોક્ષે જાય તેથી અંતર્મુહૂર્ત કાળ ચાર કર્મોના ઉદયનો છે. આ રીતે જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત કાળ ઘટે.
તેમજ જે પૂર્વક્રોડ વર્ષના આયુષ્યવાળો મનુષ્ય સાધિક ૯ વર્ષની વયે (કંઈક ન્યૂન ૧૦ વર્ષ) ઘાતી કર્મોનો ક્ષય કરી કેવલજ્ઞાનને પ્રાપ્ત કરે છે તેને દેશોન પૂર્વક્રોડ વર્ષ સુધી ચાર કર્મોનો ઉદય હોય છે.
ઉદીરણાસ્થાનક - એકી સાથે જેટલા કર્મની ઉદીરણા થાય છે તેટલા કર્મના સમૂહને ઉદીરણાસ્થાનક કહેવાય છે. કુલ ઉદીરણાસ્થાનક પાંચ છે. સાતનું, આઠનું, છનું, પાંચનું અને બેન. એમ પાંચ છે તે આ પ્રમાણે
આઠની ઉદીરણા - અનાદિકાળથી સંસારમાં રહેલા જીવને મિથ્યાત્વથી માંડીને ૬ઠ્ઠા ગુણઠાણા સુધી આઠે કર્મની ઉદીરણા હોય.
સાતની ઉદીરણા :- ત્રીજા વિના ૧થી ૬ ગુણઠાણા સુધી. જ્યારે ભોગવાતા આયુષ્યની છેલ્લી એક આવલિકા બાકી રહે ત્યારે ઉદયાવલિકાથી આગળ કર્મકલિક હોય નહી તેથી આયુષ્યની ઉદીરણા ન થાય તે વખતે આયુષ્ય વિના ૭ કર્મની ઉદીરણા હોય. એમ ૧થી ૬ (ત્રીજા વિના) ગુણઠાણે બે ઉદીરણાસ્થાન હોય, અન્ય ગુણઠાણે રહેલો જીવ પોતાના આયુષ્યનું છેલ્લું એક અંતર્મુહૂર્ત બાકી રહે ત્યારે તથાસ્વભાવે ત્રીજું ગુણસ્થાનક પ્રાપ્ત કરે નહિ. તેથી આયુષ્ય કર્મની છેલ્લી આવલિકા બાકી રહે ત્યારે મિશ્રગુણઠાણું હોય નહિ તેથી મિશ્રગુણઠાણે આઠ કર્મોની જ ઉદીરણા હોય છે.
છની ઉદીરણા :- ૭મા આદિ ૧૦ ગુણઠાણા સુધી અપ્રમત્ત દશામાં આયુષ્ય અને વેદનીય વિના ૬ કર્મની ઉદીરણા થાય છે. તેમાં ક્ષપક અને ઉપશામકની અપેક્ષાએ ૭મા ગુણ થી ૧૦મા ગુણઠાણાની છેલ્લી આવલિકા બાકી રહે ત્યાં સુધી છ કર્મની ઉદીરણા થાય છે.
