________________
૫૪
પડશતિ નામા ચતુર્થ કર્મગ્રંથ દર્શનાવરણીય કર્મના ક્ષયોપશમથી ચક્ષુદર્શન અને અચક્ષુદર્શન પ્રાપ્ત થાય છે. ક્ષયોપશમ ભાવ ૧૨ ગુણઠાણા સુધી જ હોય છે. તેરમે અને ચૌદમે ગુણઠાણે ક્ષાયિક ભાવ છે, માટે ચક્ષુદર્શન અને અચક્ષુદર્શનનો ઉપયોગ ૧૩મે ૧૪મે ગુણઠાણે ન હોય પરંતુ શરીરમાં વ્યક્તચક્ષુ વગેરે ઇન્દ્રિયો હોય. માટે પ્રતિમા આદિમાં ચક્ષુ રાખવાં જોઈએ.
મોહનીય કર્મનો સંપૂર્ણ ઉપશમ કે ક્ષય થવાથી યથાખ્યાત ચારિત્ર પ્રાપ્ત થાય છે. ૧૧થી ૧૪ ગુણઠાણે કષાયો ન હોવાથી જેવું વીતરાગ પરમાત્માએ કહ્યું છે. તેવું યથાર્થચારિત્ર છે. ૧૧મે ગુણઠાણે ઉપશમ ભાવનું યથાખ્યાત, બારમે તેરમે અને ચૌદમે કષાયોનો ક્ષય કરેલ હોવાથી ક્ષાયિકભાવનું યથાખ્યાત ચારિત્ર હોય છે. બીજી રીતે ૧૧-૧૨માં ગુણમાં છાઘસ્થિક યથાખ્યાત અને ૧૩-૧૪મે ગુણમાં કૈવલિક યથાખ્યાત હોય.
मणनाणि सग जयाई समइय छेय चउ दुन्नि परिहारे । केवलदुगि दो चरमा जयाइ नव मइसुओहि दुगे ॥२१॥
શબ્દાર્થ નયા - પ્રમત્તઆદિ | માયા - અવિરત આદિ
ગાથાર્થ - મન પર્યવજ્ઞાનમાં પ્રમત્તાદિ સાત, સામાયિક અને છેદોપસ્થાપનીયમાં પ્રમત્તાદિ ચાર, પરિહારવિશુદ્ધિમાં પ્રમત્તાદિ બે, કેવલબ્રિકમાં છેલ્લા બે અને મતિ, મૃત અવધિબ્રિકમાં અવિરતિ આદિ નવ ગુણ હોય (૨૧)
વિવેચન :- મન:પર્યવજ્ઞાન સર્વવિરતિધરને જ હોય છે. અને લબ્ધિવિશેષ હોવાથી અપ્રમત્ત ગુણઠાણે ઉત્પન્ન થાય પરંતુ પ્રમત્તે મન:પર્યવજ્ઞાન ઉત્પન્ન થતું નથી પણ અપ્રમત્તે મન:પર્યવજ્ઞાન પ્રગટ થયા પછી પ્રમત્તે આવી શકે છે. તેમજ ક્ષાયોપથમિક ભાવનું હોવાથી ૧૨ ગુણઠાણા સુધી જ હોય છે તેથી ૬થી ૧૨ એમ ૭ ગુણઠાણા હોય છે એકથી પાંચ ગુણઠાણે સર્વવિરતિ નથી અને ૧૩-૧૪ મે ગુણઠાણે ક્ષાયિકભાવનું કેવલજ્ઞાન હોવાથી કુલ આ ૭ ગુણઠાણા મન:પર્યવજ્ઞાનમાં
