________________
બાસઠ માર્ગણામાં અલ્પબદુત્વ
૮૩
ઉપયોગી હોવાથી વર્ગમૂળ-ઘન-ઘનીકૃત લોકની સમજ આપવામાં આવે છે.
વર્ગમૂળ :- જે સંખ્યાનું વર્ગમૂળ કાઢવું હોય તેની નીચેની સંખ્યા એવી શોધવી કે શોધેલી સંખ્યાને શોધેલી સંખ્યા વડે ગુણવાથી મૂળ સંખ્યા આવે. દા. ત. ૧૬નું વર્ગમૂળ ૪. (૪૮૪=૧૬) ઘન :- તે સંખ્યાને તે સંખ્યા વડે બેવાર ગુણવા. જેમ ૪૪૪૪૪=૬૪ ચારનો ઘન જ થાય. “ચાર ઘને મઘવા આવે રે” એમ ઋષભભગવાનના સ્તવનમાં પણ ધન શબ્દનો ઉપયોગ કરેલ છે.
- ઘનીકૃત લોકની સમજુતી :
બે પગ પહોળા કરી કેડ ઉપર બે હાથ ટેકાવી ઊભા રાખેલા પુરુષાકાર પ્રમાણે આ લોકાકાશ છે.
અથવા એક ઉંધું કુંડુ મૂકી, તેના ઉપર થાળી મૂકી, તેના ઉપર મૃદંગ વાજિંત્ર મૂકી તેના ઉપર માણસનું માથું મૂકવાથી જે આકાર થાય તે
(૧) ઘનીકૃતલોક - જેમાં સાતરાજ લંબાઈ, પહોળાઈ અને ઊંચાઈ હોય તે ઘનલોક.
(૨) પ્રતર :- જેમાં સાતરાજ લંબાઈ અને પહોળાઈ અને ૧ આકાશપ્રદેશ જાડાઈ હોય તેવી આકાશ પ્રદેશની રચના.
(૩) શ્રેણી :- જેમાં સાતરાજ લાંબી ૧ આકાશપ્રદેશ જાડી અને પહોળી હોય. એવી સોયના આકાર જેવી આકાશ પ્રદેશની રચના, તેને સૂચિશ્રેણી પણ કહેવાય.
આ લોક ચૌદ રાજ ઊંચો છે તે નીચે સાત રાજ લાંબો પહોળો છે. કેડ પાસે ૧ રાજ લાંબો પહોળો છે કોણી પાસે પાંચ રાજ લાંબો પહોળો છે. અને ઉપર ૧ રાજ લાંબો પહોળો છે. લોકના નીચેના ભાગને અઘોલોક કહે છે. તે ૭ રાજ ઊંચો છે. તેની ઉપરના ભાગને ઉર્ધ્વલોક કહે છે. તે પણ સાત રાજ ઊંચો છે. લોકની મધ્યમાં ૧ રાજ પહોળી અને ૧૪ રાજ ઊંચી ત્રસનાડી છે. આવા આકારવાળા
