________________
ષડશીતિ નામા ચતુર્થ કર્મગ્રંથ
જ્યોતિષ્ક :- ૨૫૬ અંગુલ પ્રમાણ શ્રેણીનો એક ટુકડો એવા એક પ્રતરની સમગ્ર શ્રેણીના જેટલા ટુકડા થાય તેટલા જ્યોતિષ્મ દેવો છે.
૮૬
વ્યંતર કરતા જ્યોતિષ્ક દેવો સંખ્યાતગુણા છે. ચારે પ્રકારના દેવોની સંખ્યા નારકી કરતા અસંખ્યગુણી થાય છે માટે અસંખ્યગુણા
કહ્યા.
દેવો કરતા તિર્યંચો અનંતગુણા છે. કારણ કે તિર્યંચગતિમાં વનસ્પતિકાયના જીવો પણ આવે. તે અનંતા છે. જ્યારે દેવો તો અસંખ્યાતા છે. તેથી અનંતગુણા કહ્યા. તેનું માપ શાસ્ત્રમાં આ પ્રમાણે કહ્યું છે.
તિર્યંચ :- અનંતા લોકાકાશના આકાશપ્રદેશ જેટલા.
पण चउ तिदु एगिंदी थोवा तिन्नि अहिया अनंतगुणा । तस थोव असंखगी, भूजल निल अहिय वणणंता ॥३८॥
શબ્દાર્થ
तिन्नि अहिया ત્રણમાં અધિક
भूजलनिल
-
પૃથ્વીકાય, અકાય, વાયુકાય
तसथोव
अनिल
ત્રસકાય થોડા
વાયુકાય
ગાથાર્થ :- પંચેન્દ્રિય સર્વથી થોડા છે. તેનાથી ચરિન્દ્રિય, તેઇન્દ્રિય અને બેઇન્દ્રિય આ ત્રણ અનુક્રમે વિશષ અધિક છે. એકેન્દ્રિય અનંતગુણા છે કાયમાર્ગણામાં-ત્રસકાય થોડા, અગ્નિકાય અસંખ્યગુણા પૃથ્વીકાય અસ્કાય અને વાઉકાય વિશેષ અધિક, છે. તેનાથી વનસ્પતિકાય અનંતગુણા છે. (૩૮)
વિવેચન :- ગતિમાર્ગણામાં અલ્પબહુત્વ કહ્યું, હવે આ ગાથામાં ઇન્દ્રિય અને કાયમાર્ગણામાં અલ્પબહુત્વ કહે છે. સૌથી થોડા પંચેન્દ્રિય છે તેનાથી ચરિન્દ્રિય તેઇન્દ્રિય અને બેઇન્દ્રિય તેઓ અનુક્રમે વિશેષાધિક છે. બેઇન્દ્રિયથી એકેન્દ્રિય અનંતગુણા જાણવા. ચાર
