________________
૨૨૨
પડશીતિ નામા ચતુર્થ કર્મગ્રંથ વયમવું - ચોથું અસંખ્યાતાનો
ગાથાર્થ - આ પ્રમાણે અનુયોગ દ્વાર સૂત્રમાં કહ્યા મુજબ અહીં કહ્યું છે, પરંતુ અન્ય આચાર્યો ચોથા જઘન્ય યુક્ત અસંખ્યાતાનો એકવાર વર્ગ કરવાથી જઘન્ય અસંખ્યાતુ અસંખ્યાતુ થાય છે. તેમાં એક વગેરે સહિત કરવાથી તે મધ્યમ થાય છે. (૮૦)
વિવેચન - અનુયોગ દ્વાર સૂત્રમાં કહ્યા મુજબ ગ્રંથકારે સંખ્યાતા વગેરેનું સ્વરૂપ કહ્યું. પરંતુ કેટલાક આચાર્યો બીજી રીતે કહે છે. તેમાં સંખ્યાતાના ત્રણભેદ અને અસંખ્યાતાના પ્રથમના. પરિત્ત અસંખ્યાતાના ત્રણભેદ તથા જઘન્ય યુક્ત અસંખ્યાતુ એમ કુલ સાત ભેદ સુધીનું સ્વરૂપ સમાન છે. તેમાં કોઈ મતાન્તર-) તફાવત નથી પરંતુ જધન્ય યુક્ત અસંખ્યાત પછી પાંચમાં મધ્યમ યુક્ત અસંખ્યાતાથી વર્ણન ભિન્ન પ્રકારે છે તે આ પ્રમાણે.
અનુયોગ દ્વાર સૂત્રને આધારે જઘન્યયુક્ત અસંખ્યાતાનો રાશિ અભ્યાસ કરવાથી જઘન્ય અસંખ્ય અસંખ્યાતુ થાય, જયારે અન્ય આચાર્યોના મતે જઘન્યયુક્ત અસંખ્યાતાનો એકવાર વર્ગ કરવા માત્રથી જઘન્ય અસંખ્ય અસંખ્યાતુ થાય છે.
રાશિ અભ્યાસ કરવાથી ઘણી મોટી સંખ્યા જઘન્ય અસંખ્ય અસંખ્યાતામાં થાય અને વર્ગ કરવાથી જઘન્ય અસંખ્યતા અસંખ્યાતાની ઘણી નાની સંખ્યા થાય. અને તેના કારણે ઉત્કૃષ્ટ યુક્ત અસંખ્યાતામાં રાશિ અભ્યાસવાળાના મતે મોટી સંખ્યા હોય અને વર્ગ કરનારના મતે ઉત્કૃષ્ટયુક્ત અસંખ્યાતાની તે અપેક્ષાએ નાની સંખ્યા હોય.
તે પ્રમાણે મધ્યમ યુક્ત અસંખ્યાતામાં આંતરાની સંખ્યા રાશિ અભ્યાસના મતે ઘણા મોટી અંતરવાળી હોય અને વર્ગ કરનારના મતે થોડા નાના અંતરવાળી હોય.
અહીં “તત્ત્વ વસ્તીગી.'
