________________
92
બાસઠ માર્ગણામાં લેશ્યા પાંચ માર્ગણામાં ચાર લેશ્યા હોય. જોકે તેઓને ભવ સ્વભાવે અશુભ પરિણામ હોવાથી અશુભ લેશ્યા હોય છે. પરંતુ ભવનપતિથી ઈશાન દેવલોક સુધીના દેવોને તેજલેશ્યા હોય અને તે દેવો તેજોલેશ્યામાં એકેન્દ્રિયનું આયુષ્ય બાંધી શકે છે. જે વેશ્યાએ આયુષ્ય બાંધ્યું હોય તે લેશ્યા સહિત એકેન્દ્રિયમાં ઉત્પન્ન થાય છે. ગણે વંધરૂ તો હવન. ત્યાં તેઓને શરીર પર્યાપ્તિ પૂર્ણ થયા પહેલા તેજોવેશ્યા ચાલી જાય છે માટે અપર્યાપ્તપણામાં તેજોવેશ્યા ઘટે.
નરક, વિકસેન્દ્રિય અને તેઉવાઉ માર્ગણામાં ત્રણ વેશ્યા હોય આ જીવો ઘણું કરીને અપ્રશસ્ત અધ્યવસાયવાળા-અશુભ પરિણામવાળા હોવાથી તેઓને અશુભ લેશ્યા હોય છે. જોકે ભાવથી નરકનાજીવોને જીએ લેશ્યા હોય છે. કારણ કે નવું સમ્યકત્વ પામતી વખતે શુભ લેશ્યા જ હોય. તો પણ અહીં દ્રવ્યલેશ્યાની વિવક્ષા કરીને કહ્યું હોય તેમ જણાય છે.
अहक्खाय सुहुम केवल, दुगि सुक्का छावि सेस ठाणेसु । नर निरय देव तिरिया, थोवा दु असंखणंतगुणा ॥३७॥
શબ્દાર્થ સુત્ર - માત્ર શુક્લલેશ્યા
થોવા - થોડા હોય છે. સેવો - બાકીના સ્થાનોમાં | યુવાસંઘ - બે અસંખ્યાતા
ગાથાર્થ - યથાખ્યાત, સૂક્ષ્મસંપાય, અને કેવલહિકમાં શુક્લલેશ્યા હોય છે. શેષ ૪૧ સ્થાનોમાં છએ લેક્ષા હોય છે. (અલ્પબદુત્વ) મનુષ્યો સૌથી થોડા છે. તેનાથી નારકી અને દેવો એ બે અનુક્રમે અસંખ્યગુણા છે. તેથી તિર્યંચો અનંતગુણા છે. (૩૭).
વિવેચન :- યથાખ્યાત, સૂક્ષ્મસંપરાય અને કેવલદ્ધિકે આ ચાર માર્ગણામાં એક શુક્લ લેગ્યા હોય છે. કારણકે આ ચારે માર્ગણાઓ દશમા ગુણઠાણાથી સંભવે છે. ત્યાં ઉજ્જવલ-નિર્મલ પરિણામ હોવાથી શુક્લલેશ્યા સંભવે છે. શેષ દેવગતિ વગેરે. ૪૧ માર્ગણામાં રહેલા જીવો શુભાશુભ પરિણામવાળા હોવાથી એ વેશ્યા હોઈ શકે છે. તેથી છ લેશ્યા કહી.
આ પ્રમાણે માર્ગણાઓમાં લેશ્યા નામનું પાંચમું દ્વાર પૂર્ણ થયું.
