________________
પડશીતિ નામા ચતુર્થ કર્મગ્રંથ અને તે છમાંથી વૈક્રિયદ્ધિક બાદ કરતા બાકીના ચાર યોગો વિકસેન્દ્રિયમાં હોય છે. (૨૭)
વિવેચન :- વાઉકાય વિના ચાર સ્થાવરમાં ત્રણયોગ હોય છે. ઉત્પત્તિના પ્રથમ સમયે અને વિગ્રહગતિમાં કાર્મણકાયયોગ, ઉત્પત્તિના બીજા સમયથી સ્વયોગ્ય પર્યાપ્તિ પૂર્ણ ન કરે ત્યાં સુધી ઔદારિકમિશ્ર, પર્યાપ્તો થયા પછી ઔદારિક કાયયોગ એમ કુલ ત્રણયોગ સંભવે, મન વચન ન હોવાથી, તેમજ લબ્ધિ ન હોવાથી વૈક્રિય અને આહારકના બેબે યોગ, એમ કુલ બાર યોગ હોય નહીં.
વાઉકાય અને એકેન્દ્રિયમાં ઉપરોક્ત ત્રણ અને વૈક્રિયદ્વિક સહિત કરતા પાંચ યોગ સંભવે છે. બાદર પર્યાપ્તા વાઉકાયને જ્યાં સુધી વૈક્રિયદ્ધિકની ઉદ્દલના ન કરે ત્યાં સુધી અનાયાસે ભવના નિમિત્તથી વૈક્રિય શરીર નામકર્મનો ઉદય આવે છે. તેથી વૈક્રિય શરીર બનાવે ત્યારે વૈક્રિયદ્ધિક સંભવી શકે છે.
આવશ્યકસૂત્રમાં કહ્યું છે કે જે પુખ બીયર પન્નતા તે पयरासंखेज्जइभागमित्ता, तत्थ ताव तिण्हं रासीणं वेउव्वियलद्धी चेव नत्थी। बायरपज्जत्ताणं पि असंखिइभागमत्ताणं अत्थि
અસંશી માર્ગણામાં ઉપરોક્ત પાંચ અને અસત્યામૃષા વચનયોગ સહિત કુલ છ યોગ હોય છે. ૧૪ જીવભેદમાંથી પહેલા બારે જીવભેદ અસંજ્ઞી કહેવાય. તેથી તેઓમાં વિગ્રહગતિમાં અને ઉત્પત્તિના પ્રથમ સમયે કાર્પણ કાયયોગ, ઉત્પત્તિના બીજા સમયથી સ્વયોગ્ય પર્યાપ્તિ પૂર્ણ ન કરે
ત્યાં સુધી ઔદારિક મિશ્ર પર્યાપ્તાવસ્થામાં ઔદારિક કાયયોગ કેટલાક બાપર્યાપ્તા વાઉકાયને વૈક્રિય રચનાકાળે વૈક્રિયમિશ્ર અને વૈક્રિયકાયયોગ બેઇન્દ્રિયાદિ જીવોને રસનેન્દ્રિય અને ભાષા હોવાથી અસત્યામૃષા વચનયોગ હોય. તે જીવો અસ્પષ્ટ ચૈતન્યવાળા હોવાથી શેષ વચનયોગ મનયોગ તથા આહારકદ્ધિક સંભવે નહિ.
ઇન્દ્રિયમાર્ગણામાં વિકલેજિયને ચાર યોગ હોય છે કારણકે બેઇન્દ્રિયાદિ વિકસેન્દ્રિયોને વૈક્રિયલબ્ધિ હોય નહીં એટલે તેઓને
