________________
બાસઠ માર્ગણામાં અલ્પબદુત્વ
૯૩
पच्छाणुपुव्वि लेसा, थोवा दो संखणंत दो अहिया । अभवियर थोवणंता, सासण थोवोवसम संखा ॥४३॥
શબ્દાર્થ પછાપુપુત્રિ - પશ્ચાનુપૂર્વિએ || અમવિયર - અભવ્ય અને ભવ્ય નૈસા - છ લેશ્યાઓ સાસણ - સાસ્વાદની
ગાથાર્થ - છએ વેશ્યા પશ્ચાનુપૂર્વિએ કહેવી. ત્યાં પ્રથમ થોડા, બેમાં અસંખ્યાતગુણા, કાપોત અનંતગુણા અને છેલ્લી બે લશ્યામાં અધિક અધિક જીવો છે. અભવ્યો થોડા અને ભવ્યો અનંતગુણા છે. સાસ્વાદનવાળા થોડા અને તેના કરતા ઉપશમસમ્યક્ત્વવાળા સંખ્યાતગુણા છે. (૪૩).
વિવેચન :- ૯શ્યામાર્ગમા-અહીં અલ્પબદુત્વ પશ્ચાનુપૂર્વિએ લેવું એટલે કે શુક્લલેશ્યાવાળા સર્વથી થોડા છે. કારણકે લાંતકનામના છઠ્ઠો દેવલોકથી ઉપરના સર્વ દેવોને તેમજ કેટલાક તિર્યંચ મનુષ્યોમાં પણ શુક્લલેશ્યા હોય છે. તેથી થોડા પણ અસંખ્યાતા છે. તેના કરતા પદ્મવેશ્યાવાળા જીવો અસંખ્યાતગુણા છે.
લેશ્યા માર્ગણાએ ઘણા મત છે. તેમાં પંચસંગ્રહ તથા બાલાવબોધના અનુસાર શુક્લલેશ્યાવાળા જીવો કરતા પમલેશ્યાવાળા જીવો અસંખ્યાતગુણા અને તેના કરતા તે જોવેશ્યાવાળા જીવો અસંખ્યાતગુણા કહ્યા છે. અહીં ગાથામાં સંખ્યાતગુણા કહ્યું છે. પરંતુ પંચસંગ્રહ (દ્વાર-૨ ગાથા ૬૭)માં પાંચમા આદિ દેવલોકના દેવો ક્રમશ અસંખ્યાતગુણા કહ્યા છે. અને પ્રજ્ઞાપનાજી સૂત્રની ટીકામાં લાંતકાદિ દેવો કરતા બ્રહ્મદેવલોકાદિ દેવો અસંખ્યાતગુણા કહ્યા છે. અને બાલાવબોધમાં પણ તેમ કહ્યું છે. પરંતુ તેમ કહેવામાં આ પ્રમાણે પ્રશ્ન થાય.
પ્રશ્ન :- લાંતકાદિ દેવો કરતા બ્રહ્મલોકાદિ દેવો અને તેના કરતા ઈશાનાદિદેવો અસંખ્યગુણ છે. તો પછી શુક્લલેશ્યા કરતા પાલેશ્યા અને તેના કરતા તેજોલેશ્યામાર્ગણામાં સંખ્યાતગુણ જીવો કેમ સંભવે. અસંખ્યાતગુણ કહેવા જોઈએ.
